Ga mee met deze SKBN Studiereis op 21, 22 en 23 juni!

PROGRAMMA (wijzigingen voorbehouden)

Dinsdag 21 juni
We worden welkom geheten door het Region Verband Stuttgart, de Wirtschaftsförderung en de Industrie- und Handelskammer Region Stuttgart. Voor welke opgaven staan de stad en regio? En hoe gaan zij deze uitdagingen gezamenlijk aan?

Woensdag 22 juni
Deze dag verdiepen we ons in de IBA2027, een vliegwiel dat de regio toepast voor de versnelling van bouwprojecten en energietransitie. We gaan terug naar de IBA van 100 jaar geleden in Stuttgart: de modernistische wijk Weissenhof. Ook nemen we een kijkje bij de M.Tech Accelerator, een boeiende start-up facilitator. Ook laten we ons rondleiden in de wijk Feuerbach waar Bosch van oudsher een grote stempel drukt op de ontwikkelingen.

Donderdag 23 juni
We reizen naar het zuiden van de stad, naar de ARENA2036, een zeer flexibel onderzoeksplatform voor mobiliteit en productie van de toekomst. We worden ontvangen door de universiteit en een afvaardiging van Daimler.

AANMELDEN

Wat 
SKBN Studiereis Stuttgart

Datum
Dinsdag 21 juni t/m vrijdag 23 juni 2022

Inclusief
Heen- en terugreis vanaf Utrecht Centraal of Arnhem Centraal, 3 lunches, 2 hotelovernachtingen, een intensief programma met lokale sprekers en gidsen, vervoer ter plaatse, 1 slotdiner, evaluatie en reisverslag.

Kosten
€ 950 euro ex. btw

AANMELDEN
 

Meer info
Logistiek en organisatie: Tessa van der Heiden: 033 870 0100, t.vanderheiden@elba-rec.nl.
Inhoud: Jan Jager, j.jager@elba-rec.nl, 06 1841 1641

Meld je aan voor de Dag van Bedrijventerreinen

Programma

08:30 Ontvangst

09:30-10:30 Plenaire programma met Keynote spreker Cees-Jan Pen
Keynote spreker is Cees-Jan Pen, Lector de Ondernemende Regio aan Fontys Hogeschool. Tijdens de keynote en aftrap voor de goede gesprekken gaat Cees-Jan Pen vooral in op innovaties die hij ziet, best practices, resultaten die bereikt kunnen worden door de waarde wel op juiste waarde te schatten, hoe je omgaat met sectorale woningbouwwolk boven en rond het terrein etc.

10:30-11:00 Pauze met koffie, thee en zoete lekkernijen

11:00-12:30 Ronde 1 Deelsessies

Het gevecht om de ruimte in de Achtersluispolder – Rob Smits
Aan de zuidkant van Zaanstad ligt de Achtersluispolder. Een bedrijventerrein dat veel te bieden heeft aan bedrijven, en in de toekomst ook aan woningzoekenden. In deze deelsessie gaat Rob Smits in op de plannen van de komende decennia, waarin hij en zijn team samen met ondernemers van de Achtersluispolder én projectontwikkelaars werken aan de herontwikkeling van de Achtersluispolder tot een unieke woon-werkwijk. Rob Smits neemt je mee in de complexe ontwikkelingen die komen kijken in het ontstaan van deze unieke Zaanse stadswijk, waarbij de kwaliteit van openbare ruimte, voorzieningen, werkgelegenheid en leefbaarheid centraal staan.

Het geheim achter het succes van de bezettingsgraad in Emmen – Herman G. Idema
In deze deelsessie presenteert Herman G. Idema ‘het wonder van Emmen’, oftewel van turf, jenever en achterdocht naar trendsetter en koploper. Onderliggend hieraan is de metamorfose in denken en doen op de bedrijventerreinen in de industriestad met ruim honderdduizend inwoners in de zuidoosthoek van Drenthe. Van vestigingsruimte voor bedrijven met vooral laagwaardige arbeid, ver weg gelegen in een uithoek in het veen, naar een over de weg en per spoor uitstekend bereikbaar internationaal erkend centrum voor groene chemie en bio-kunststoffen met volop ruimte voor groei. Idema neemt je mee in de rol van belangenbehartiger Ondernemend Emmen als denker, organisator, aanjager, agendasetter, dienstverlener, belangenbehartiger en verbinder voor de ondernemers op zo’n pakweg duizend hectare duurzaam bedrijventerrein langs de autosnelweg A37, halverwege de metropoolregio’s Randstad Holland en Bremen-Hamburg.

Stakeholders meekrijgen bij het creëren van waarde op een bedrijventerrein – John Giesen
Hoe kun je meerwaarde creëren met stakeholders bij de ontwikkeling van een nieuw bedrijventerrein? In deze deelsessie zal John Giesen (Ontwikkelingsmaatschappij Midden-LImburg / SKBN) ingaan op deze vraag aan de hand van een casus uit het werkveld. De casus gaat over de ontwikkeling van multifunctioneel Bedrijventerrein Zevenellen in de gemeente Leudal. Een locatie waar jarenlang twee elektriciteitscentrales hebben gestaan, en die na ruim 20 jaar opnieuw wordt gerevitaliseerd en waarbij allerlei nieuwe bedrijven vormgeven aan de herstructurering van het gebied.

Mobiliteit en bereikbaarheid – Roeland Tameling en Daan van Haarlem
De komst van corona heeft gezorgd voor een andere kijk op de woon-werkreis en thuiswerken lijkt dan ook een blijvertje. Maar let op! Mensen zijn sociale wezens en hebben fysieke interactie nodig. Daarom zullen we behoefte blijven houden aan een ontmoetingsplaats, welke zorgt dat we met elkaar verbonden blijven en waar we elkaar in de ogen kunnen kijken. In deze deelsessie gaan Roeland Tameling en Daan van Haarlem in op de veranderingen in mobiliteit en bereikbaarheid waaraan onze werklocaties onderhevig zijn. Want eigenlijk zouden alléén die mensen ter plaatse moeten komen, die daadwerkelijk daar moeten zijn. Anderen kunnen op afstand werken of op een ander moment aanrijden. Dat stelt andere eisen aan een werklocatie. Het reserveren van een werk- én parkeerplek gaat er echt aankomen. Het plannen en reserveren van een reiswijze volgt dan vanzelf. Tameling en van Haarlem gaan op de rol van park- en centrummanagement als hét schakelpunt op de werklocatie, die inzicht heeft in- en toegang tot de organisaties ter plaatse en die waakt over de organisatiegraad.

12:30-13:30 Lunch

13:30-17:00 Ronde 2 Deelsessie en Excursie Bedrijventerrein Lage Weide

Groep wordt in tweeën gedeeld. Groep 1 begint met de excursie met shuttlebussen naar Bedrijventerrein Lage Weide, Groep 2 begint met gekozen deelsessie.

15:00-15:30 Pauze en wissel groepen:
Groep 1 gaat naar gekozen deelsessie, groep 2 gaat op excursie.

Betrokkenheid bij Programma Verduurzaming Bedrijventerreinen (PVB) – Jeroen Bosma
Duurzame transities staan hoog op de agenda voor bedrijventerreinen. Echter is het wel van belang dat de onderliggende ambities voor deze verduurzaming ook concreet worden vertaald in programma’s die werkbaar zijn voor de verschillende stakeholders op deze terreinen. Deze programma’s komen daarom ook niet zomaar tot stand, daar komt de nodige onderbouwing vanuit het werkveld bij kijken. In deze sessie neemt Jeroen Bosma je mee in dit proces, hoe je invloed uit kan oefenen in hoe duurzaamheidsprogramma’s op bedrijventerreinen tot stand komen én hoe je vervolgens zelf ook aanspraak kan maken op de subsidiëring die hiervoor beschikbaar wordt gesteld. Dit doen ze door in te gaan op de huidige ontwikkelingen op het gebied van verduurzaming voor bedrijventerreinen, wat deze voor jou kunnen betekenen, en tot slot hoe je een bijdrage kan leveren aan de totstandkoming van deze programma’s.

Uitvoeringskracht bedrijventerreinen – Sandra Suijkerbuijk en Jeroen Brandsma
Wat weet jij van de bedrijventerreinen in jouw gemeente? In hoeverre kunnen deze terreinen bijdragen aan jouw beleidsambities? En hoe komt het dat de mogelijkheden weinig worden benut? Hoe zorg je ervoor dat plannen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd? Aan de hand van een bedrijventerrein in Gouda laten Sandra Suijkerbuijk en Jeroen Brandsma zien welke data je helpt om meer grip te krijgen op het bedrijventerrein en op welke manier je kan verbinden met de spelers op het bedrijventerrein waarbij we inzoomen op de eigenaren. Eigenaren hebben immers de beschikkingsmacht over de grond op het bedrijventerrein en zijn daarmee een belangrijke speler. Wil je in je eigen gemeente aan de slag met bedrijventerreinen of loop je al langer aan tegen het gebrek aan uitvoering dan is deze deelsessie iets voor jou.

Kwaliteit werklocaties verbeteren door het aanjagen van private investeringen – Han Wiendels
Ondernemers benutten de bedrijventerreinen. Het zijn dan ook hun investeringen in het terrein die bepalen of het terrein kwalitatief écht op orde blijft. Essentieel is dus de structurele aandacht voor deze investeringsbereidheid in het economisch beleid. HMO (Herstructurerings Maatschappij Overijssel) heeft in Overijssel sinds 2009 het aanjagen van private investeringen tot speerpunt van haar aanpak gemaakt, en met succes. Loop je in je eigen werk regelmatig aan tegen de investeringsbereidheid van bedrijven op het bedrijventerrein? Meld je dan aan voor deze deelsessie. Han Wiendels neemt je in mee in de aanpak, projecten en resultaten van HMO en laat je door de ogen van de ondernemer naar je bedrijventerrein kijken.

Waarde van bedrijventerreinen – Cees-Jan Pen
De deelsessie ‘Waarde van bedrijventerreinen’ is een verdieping op de plenaire introductie van Cees-Jan Pen. Er wordt voortgeborduurd op de inzichten uit de ochtend en dieper ingegaan op de vraag: hoe krijgen we de waarde van bedrijventerreinen goed voor het voetlicht? Cees-Jan Pen vertrekt vanuit de kennis dat toch zeker een derde van de banen en bedrijven op bedrijventerreinen zitten, dat er circulaire potentie is en dat de politieke interesse op een of andere manier te gering is; dat we meer moeten doen om de basis bij bedrijventerreinen via beheer, onderhoud en handhaving op orde te krijgen en dat we professioneler via parkmanagement en fondsvorming om moeten gaan met deze gebieden. Helaas is dit nog lang niet op alle plekken op orde en moet er dus nog veel gebeuren wil de waarde van bedrijventerreinen voor een goed voetlicht komen.

17:00-17:30 Plenaire afsluiting

17:30-18:30 Borrel

18:30-20:00 Diner

Opinieartikel door Theo Föllings, voorzitter van SKBN in Trouw

Bijna de helft van het totale gasgebruik en een derde van de elektriciteit wordt op bedrijventerreinen verbruikt, zo blijkt uit CBS-data. Willen we in 2050 energieneutraal zijn, ligt hier een enorme kans. Zowel door de hoeveelheid terreinen, als door het energieverbruik van de bedrijven op het terrein. Bij gemeenten, parkmanagers en ondernemers ontbreekt het zeker niet aan goede wil. Wel ontbeert het vaak aan een collectieve aanpak om echte versnelling mogelijk te maken. Met Perspectieffonds Gelderland wil Oost NL een doorbraak forceren.

Met de huidige energieprijzen zien we dat de verduurzamingsopgave in Nederland in een versnelling komt. De verduurzaming van bedrijventerreinen gaat van zon op daken, aanleg van warmtenetten tot aan het ontwikkelen van Smart Energy Hubs (decentrale energiesystemen). Daarbij gaat het niet alleen om verduurzaming van bedrijventerreinen zelf, maar ook om kantorenlocaties, en bijvoorbeeld het aansluiten van restwarmte op woongebieden via warmtenetten.

Versnippering vraagt om maatwerk

Perspectieffonds Gelderland (PFG) richt zich onder meer op energietransitie, klimaatadaptatie, circulaire economie, biodiversiteit en woon- en leefklimaat in Gelderland. Thema’s die aansluiten bij de verduurzaming van bedrijventerreinen. Samen met KplusV en ERAC deed PFG onderzoek naar de investeringsproposities voor verduurzaming van deze terreinen.

Het onderzoek laat zien dat veel initiatieven op bedrijventerreinen vanuit één perspectief benaderd worden. Er is aandacht voor zonne-energie, maar niet voor circulariteit, of er wordt gekeken naar herstructurering, maar niet naar energiemaatregelen. Zelden is de aanpak integraal. Terwijl de problematiek niet te ‘isoleren’ is en juist vraagt om een brede integrale aanpak. Er zijn voldoende voorbeelden van koppelkansen die uitgewerkt kunnen worden.

Ook het ‘eigenaarschap’ van verduurzaming is vaak een thema. Om de duurzaamheidstransitie te kunnen maken moet er bij alle partijen draagvlak zijn voor gezamenlijke keuzes.  Nu gebeurt veel op initiatief van één of een paar bedrijven, soms gesteund door gemeente en/of het parkmanagement. Het duurt vaak jaren voor samenwerkingen gesmeed zijn en projecten van de grond komen. Omdat bedrijventerreinen veel van elkaar verschillen is de oplossing bovendien vaak maatwerk.

Ook de fase waarin initiatieven zich bevinden verschilt. De meeste initiatieven zitten in de verkennende of planvormende fase, waarbij nog geen zicht is op een sluitende businesscase en dus op financiering. Of de behoefte aan financiering is nog te risicovol dat de markt (nog) niet bereid is te investeren. Daar waar het organiserend vermogen wél goed is geborgd, zie je vaker dat er investeringen volgen, bijvoorbeeld in zon op dak, biodiversiteit en wateropvang.

Samen de uitdaging aangaan

Het onderzoek van KplusV en ERAC onderschrijft dat er veel behoefte is een aan coördinerende rol. Een hoge organisatiegraad en samenwerking tussen publieke en private partijen zijn voorwaardelijk voor een succesvolle energietransitie op bedrijventerreinen. Dat is een rol die  uitstekend ingevuld kan worden met Perspectieffonds Gelderland, waarvan Oost NL fonds- en programmamanager is. Vanuit dit fonds kan Oost NL een onafhankelijke procesrol op zich nemen. Daar is capaciteit voor beschikbaar, die kan worden ingezet om alle stakeholders op een lijn te krijgen en te werken aan een gezamenlijke visie. Bovendien zet PFG haar capaciteit in om plannen verder te helpen met inhoudelijke kennis. Met die combinatie wil PFG maatwerk leveren.

Een andere belangrijke voorwaarde  is toegang tot kapitaal. Daarin kan Perspectieffonds Gelderland uitkomst bieden door financiering te verstrekken, eventueel aangevuld met  subsidie op de onrendabele-top op weg naar verdere financiering. Een project of programma moet dan wel voldoen aan bepaalde investeringscriteria. Een investering uit PFG moet minstens 3 euro van anderen ‘lostrekken.’

Koplopers gezocht

Koplopers zijn belangrijk in een transitie. In Gelderland zijn gelukkig veel ondernemers en overheden hard aan het werk om de verduurzamingsopgave te laten slagen. Graag komt Oost NL / PFG in gesprek met enthousiaste stakeholders, die concreet aan de slag willen of al zijn en graag advies of financiering zoeken. Oost NL kan haar brede netwerk binnen overheden, bedrijven en andere instanties gebruiken om deze transitie op en aan te pakken.

Samen kunnen we komen tot een collectieve aanpak. Waarmee we de kans vergroten op sluitende businesscases en uiteindelijk dus op duurzame, groene en toekomstbestendige bedrijventerreinen.

De leegstand van bedrijfsruimten zakte in 2022 naar 3,8 procent. Op bedrijventerreinen is de situatie nog penibeler: daar bedraagt de leegstand op dit moment 1,8 procent. Dat blijkt uit de 'Aanbodmonitor bedrijfsruimte op bedrijventerreinen’ van adviesbureau Stec Groep.

Een zorgelijke ontwikkeling. 5 procent frictieleegstand is wenselijk om verhuizingen, verbouwingen, nieuwe huurcontracten, uitbreidingen en dynamiek op werklocaties mogelijk te maken. Het aanbod dat er wel is, is bovendien van lage kwaliteit en voldoet niet aan de duurzaamheidscriteria. 

Druk van wonen

De leegstand op bedrijventerreinen loopt al een aantal jaar terug, door de toenemende druk op de ruimte in Nederland. De vraag is of de focus op transformatie van werklocaties tot gemengde woon-werkgebieden van belang is. Stec Groep-adviseur Callum Lewis en Pen denken van wel.

‘Te veel werklocaties staan onder druk omdat er gewoond moet worden. Wonen gaat voor werken’, zegt Pen. ‘Er worden functies geplaatst op bedrijventerreinen die in gemengde gebieden en in woonwijken thuishoren. Winkels, fitness, maatschappelijk, sport, enzovoort. Er is een tekort aan ruimte om te werken, dus we moeten veel strikter en voorzichtiger zijn met het toestaan van functies die er niet per se horen.’

Mkb is de dupe

De lage leegstand heeft vooral gevolgen voor het midden en kleinbedrijf. Omdat er zonder frictieleegstand nauwelijks doorstroming mogelijk is, kunnen mkb’ers niet of nauwelijks een geschikte bedrijfslocatie vinden, laat staan aan uitbreiding denken. 

‘Ze hebben ook niet de financiële middelen om op te bieden tegen de vermogende logistieke sector en kunnen ook niet zo snel vijftig kilometer verhuizen voor een geschikte bedrijfsruimte’, zegt Lewis van Stec Groep. Pen: ‘Dit gaat duidelijk ten koste van het mkb, dat lokaal gebonden is. Het wordt tijd om afspraken te maken over betaalbare werkruimtes.’

Voorbereiden op na 2030

De komende jaren blijft de vraag naar werklocaties toenemen. Volgens Lewis bereikt de ruimtevraag zijn piek na 2030, om in de volgende jaren weer af te nemen. Op dat moment bereikt de ruimtevraag vanuit de lineaire economie (in tegenstelling tot de circulaire economie) zijn piek. Daarna zal vooral vraag zijn vanuit de circulaire economie.

Lewis: ‘We moeten bouwen om de krapte tegen te gaan, maar niet domweg. Het is niet de bedoeling dat we gaan bouwen voor leegstand. Kijk dus goed naar wat en waar er gebouwd wordt, want na 2030 kan er weer behoefte zijn aan andere functies. Het is goed om rekening te houden met na 2030, zodat verschillende bedrijfsruimten die dan leeg komen te staan getransformeerd kunnen worden tot woningen, kantoren of circulaire functies.’ 

Wake-up call

Ook Pen roept op om nu echt met verduurzaming van werklocaties aan de slag te gaan en meer te focussen op beter benutten van bestaande locatie. ‘Dat er genoeg ruimte is op bedrijventerreinen, is nu toch wel echt een misvatting gebleken. De krapte is groter dan gedacht. Er is geld en mankracht om de toekomst werkproof te maken, dus laat deze cijfers een wake-up call zijn voor de coalitieonderhandelingen in gemeenten. Er moeten toch ook gewoon dingen gemaakt worden.’

Klik hier om u aan te melden.