Bedrijventerreinen verduurzamen, welke ondernemer wil dat niet? Zonnepanelen op het dak brengen je energierekening omlaag. Klimaat-adaptieve maatregelen, zoals wateropvang en groenvoorzieningen, voorkomen dat je installaties vastlopen door hittestress. Én al die activiteiten zorgen voor een gezonde leefomgeving.

Het ondernemerschap op bedrijventerreinen levert een grote bijdrage aan de Nederlandse economie. Bedrijventerreinen moeten toekomstbestendig ingericht worden, met aandacht voor duurzame mobiliteit, energiebesparing en circulariteit. Maar hoe pak je dit aan op een realistische manier? Over dit thema organiseren het netwerk Groene Groeiers van VNO-NCW en MKB-Nederland en IVN, het instituut voor natuureducatie, een inspiratiebijeenkomst op 28 september van 16.00-19.00 uur.

Tijdens het programma is het mogelijk deel te nemen aan een rondleiding over het terrein onder leiding van Dave Heesakkers (vastgoedbedrijf Next Level) en Rene Geujen (Provincie Zuid-Holland).

Inspirerende sprekers

• Jelle de Jong, algemeen directeur IVN
  ‘Wat weten ze bij de High Tech Campus of Schiphol Trade Park over vergroenen wat wij nog niet weten?’ Jelle licht het project ‘Vergroenen bedrijventerreinen’ toe, waarvoor een subsidieaanvraag wordt gedaan bij het Nationale Groeifonds.
• Groene groeier Marc van der Heijden, oprichter van Bee in Balance. Hij plaatst bijenkasten en ecosystemen op bedrijventerreinen. Samen met liftenproducent Kone zal hij uitleggen wat de meerwaarde voor ondernemers is.
• Gedeputeerde Willy de Zoete gaat in op het provinciaal beleid voor het verduurzamen van bedrijventerreinen. De provincie Zuid-Holland loopt daarin voorop.
• Audrey Keukens, voorzitter van VNO-NCW West, zal meer vertellen over het belang van het nemen van klimaatadaptieve maatregelen op bedrijventerreinen.

Van harte welkom zijn ondernemers met een pand of fabriek op een bedrijventerrein in Nederland, vastgoedbedrijven, groene groeiers, parkmanagers en medewerkers van werkgeversorganisaties, provincies en gemeenten.

Wanneer: 28 september
Waar: Klappolder 1 2665 LP Bleiswijk
Tijd: 16.00- 19.00 uur

Aanmelden

Dit jaar organiseerden we de studiereis in de vorm van een digitale excursie. De digitale studiereis met het thema ‘Bijdragen aan maatschappelijke waard-creatie door bedrijventerreinen’ vond plaats op 22 juni van 10.00 – 11.30 uur.

Bij Schiphol vind je zo’n 350 hectare waarvan een groot deel is gevuld met distributiecentra; een voormalig weiland vol grote panden. Toch beschouwen we Schiphol Trade Park, een ontwikkeling van gebiedsontwikkelaar SADC, als een icoonvoorbeeld voor Groene Bedrijventerreinen. Waarom? We spraken erover met Rob de Wit, projectmanager gebiedsontwikkeling en coördinator van Schiphol Trade Park.

Een toekomstbestendig gebied

Rob: ‘Wat we doen bij Schiphol Trade Park is pionieren. Circulaire ontwikkeling op bedrijventerreinen is relatief nieuw. In plaats van zoveel mogelijk ruimte benutten voor bedrijfspanden en parkeerplekken, wordt steeds meer waarde gehecht aan ecologie, welzijn en leefomgeving, ruimtegebruik en ruimtelijke kwaliteit. We noemen de gebruikers van onze bedrijfsterreinen niet voor niets onze bewoners.’

Hier liggen kansen voor het ontwikkelen van business parks tot duurzame landschappen waar zowel de mens als de natuur goed kunnen gedijen. Daar zet SADC zich op Schiphol Trade Park en haar andere business parks voor in. Veel publieke ruimte was in de eerdere planvorming verhard, maar door slimme optimalisatie van de infrastructuur kan veel meer groen worden. Rob: 'Over twee jaar verwachten we het resultaat te zien in de openbare ruimte. De gebouwen worden voor een groot deel al groen tijdens het aankomend plantseizoen. En we hebben haast, want goede voorbeelden openen de weg voor alle andere bedrijventerreinen in Nederland. Dus hoe sneller het resultaat zich toont, hoe groter de impact!'

Duurzaamheid uitstralen

Dat er veel winst te behalen is staat als een paal boven water. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het gros van de bedrijventerreinen een inspiratieloze omgeving is. Terwijl hier zo'n 30% van de banen in Nederland te vinden is! Er zijn meer vooruitstrevende ontwikkelaars nodig. De enige manier om het beter te gaan doen is door natuur toe te voegen en te luisteren naar de behoefte van de eindgebruiker. Waar we tien jaar geleden bij de term 'duurzaam ontwikkelen' dachtenSchiphol Trade Park2 aan zonnepanelen, beseffen we nu dat het daar niet ophoudt. Duurzaam bouwen vanuit enkel technisch oogpunt is inmiddels een verouderd concept. Nu beseffen we dat we het ook zíchtbaar moeten maken. Een terrein moet duurzaamheid uitstralen zodat men het als zodanig ook kan ervaren. De behoeften zijn veranderd; de nieuwe generatie wil zich goed voelen en in een fijne omgeving werken. Werkgevers en ontwikkelaars moeten hier rekening mee houden, inspelen op de behoeften en terreinen creëren waar werknemers (de bewoners) zich prettig voelen.

Rob: 'Voor Schiphol Trade Park hebben we onderzocht wat wij kunnen doen om het gebied groener en duurzamer te maken. Een groot deel van de geplande verharding kon weggehaald worden, wat bovendien geleid heeft tot een meer logischere infrastructuur. Saillant detail is dat we ook kosten besparen nu we minder infrastructuur aanleggen, en slechts een beperkt deel van die gelden nodig is voor de groenere inrichting. Het resultaat straks: prettige en zelfs recreatieve looproutes, onverharde paden en veel meer groen. Een uitnodigende parkachtige omgeving waar mensen de natuur kunnen beleven en die gezond gedrag stimuleert.’

Dat klinkt logisch maar deze focus was er voorheen minder. Nu zijn we ons veel meer bewust wat een groene, gezonde omgeving met ons kan doen. In een  woonomgeving zien we dit al volop gebeuren, daar vinden we vergroening al langer belangrijk. Nu is het tijd om samen te kijken hoe we ook de werkomgeving en bedrijventerreinen gezonder en groener kunnen inrichten.

Daktuinen en rotswanden

Daarom stelt SADC strenge duurzaamheidseisen aan klanten op Schiphol Trade Park. Een technisch duurzaam gebouw dat voorheen vooruitstrevend was, is niet meer voldoende. Gebouwen moeten zorgen voor een attractief beeld en een zichtbare groene invulling krijgen, als onderdeel van een natuurinclusief gebied. Een onderliggend ecologisch plan is bij elke ontwikkeling een harde voorwaarde geworden. Veel overtuigingskracht is niet nodig, ontwikkelaars en eindgebruikers omarmen deze nieuwe standaard en nemen ook hun verantwoordelijkheid. Want die traditionele distributiecentra kunnen best wel wat anders vormgegeven worden; daktuinen, groendaken, rotswanden, vlinders en vogels, water en energie. Het lijkt zelfs een soort wedstrijdje te worden onder architecten en ontwikkelaars: wie kan het mooiste groene gebouw neerzetten? Bij al deze partijen ziet SADC steeds meer energie om het verder te ontwikkelen en voor een hogere kwaliteit te gaan.

Ontwikkelen vanuit een coalitie

'De conservatieve manier van gebiedsontwikkeling moet plaatsmaken voor een nieuwe benadering waarbij natuurinclusief de norm is', stelt Rob. Schiphol Trade Park betrekt partners als TU Delft, Universiteit Wageningen, Vogelbescherming, NL Greenlabel, RVO en IVN bij hun plannen Vlinders buddleia, IVN Lelystad workshop natuur dichtbijvoor vergroening. Deze partijen denken met SADC mee hoe de leefomgeving van bewoners als bijen, vogels en andere dieren kan worden behouden. Samenwerken met partners en universiteiten biedt daarnaast mooie kansen voor wetenschappelijk onderzoek. Het gebied leent zich enorm goed voor verschillende onderzoeken en kennisontwikkeling. 'Zo kunnen we straks onderzoeken wat de effecten zijn van duurzame bedrijventerreinen.'

Gebiedsmanagement

Als er zoveel groen een gebied in komt en dit zelfs onderdeel wordt van de architectuur, dan is de integratie van beheer en onderhoud in je plannen noodzakelijk. Niet alleen om de gevels en terreininrichting groen te krijgen en te houden, maar goed natuurbeheer vraagt om expertise. Goed functionerend gebiedsmanagement door de ondernemers zelf levert hieraan een belangrijke bijdrage. Gebiedsmanagement van en voor ondernemers waarborgt de leefkwaliteit van het gebied en het waardebehoud van gebouw en terrein.

Duurzaam, innovatief en groen

Rob: 'We zijn nu het meest duurzame en innovatieve business park, maar straks ook het groenste business park van Europa. Om die koppositie vast te houden moet je steeds je ambitie monitoren en nadenken over hoe je jezelf kunt verbeteren. Tenslotte wordt in de huidige economie de vraag naar distributiecentra alleen maar groter. SADC staat voor financieel rendement maar ook voor maatschappelijk rendement. Dat is onze drijfveer. Het gaat er om dat je economische groei stimuleert op zo’n manier dat je tegelijkertijd de leefkwaliteit verhoogt. Een meerwaarde voor iedereen.'

Er is een nieuw tijdperk aangebroken wat betreft de woningbouwopgave: met een regiefunctie voor het Rijk en samenwerking tussen markt, corporaties en gemeenten. Co Verdaas, hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft en dijkgraaf bij Waterschap Rivierenland, juicht deze ontwikkeling toe, maar ziet nog voldoende beren op de weg. “Wat mij echt verbaast, is de verbazing over de stagnatie in de woningbouwopgave. Wat had je verwacht, na jaren van decentralisatie? Je kunt van een gemeente niet verwachten dat ze samen met andere gemeentes keuzes maken over miljardeninvesteringen voor infrastructuur; daar heb je het Rijk voor nodig.” Wat kan een nieuw kabinet betekenen voor de versnelling van de woningbouw?

“Dat er meer sturing nodig is vanuit het Rijk, is evident, maar we moeten daarin niet doorslaan. Naar mijn mening is het Rijk vooral nodig om richting te geven aan de doelen, te monitoren hoe het staat met de voortgang en het doorhakken van knopen zodra er sprake is van bijvoorbeeld bestuurlijke stagnatie. De 1 miljoen woningen die we de komende tien jaar willen realiseren kun je regionaal verdelen, en daar kun je afspraken over maken. Verder moet je als rijk niet op de stoel van de gemeentes gaan zitten. Dat wordt een drama. Het Rijk moet ruimte geven aan regio’s om zelf een goede investeringsagenda op te stellen. Nu vliegen we de opgaven regionaal en sectoraal aan met woondeals, de RES, RAS et cetera. Uiteindelijk gaat het om de samenhang en zullen er een paar knopen moeten worden doorgehakt. Dat is altijd de essentie geweest van Ruimtelijke Ordening, ook door het Rijk.

Nieuwe koers

Het zal zeker meerdere jaren duren voordat we de effecten zien van de nieuwe koers in de woningbouwopgave, na 15 jaar decentralisatie. Hoe snel de gewenste woningbouwcapaciteit wordt behaald, hangt af van de keuzes van een nieuw kabinet. Welke middelen worden vrijgemaakt om het woningbouwprogramma op de rit te zetten? Daarnaast: je kunt wel miljarden toekennen en locaties aanwijzen, maar er moet ook voldoende kennis en kunde aanwezig zijn om de opgave in goede banen te leiden, van ontwerp tot uitvoering. En die is er nu niet. Er is een rapport van de VNG over de slagkracht van gemeentes in het fysieke domein. Daaruit wordt duidelijk dat er de afgelopen jaren, onder druk van de crisis en aandacht voor het sociale domein, heel veel expertise is weggelekt. Nu het fysieke domein weer hoger op de agenda komt, heb je die mensen niet gelijk terug. Daarnaast gaat de implementatie van de Omgevingswet ook de nodige capaciteit vragen. Je zult moeten inzetten op o.a. talentontwikkeling, scholing en capaciteitsvergroting. Je lost het probleem niet op met 10 miljard en het aanwijzen van een paar locaties. Geld, bestuurlijke capaciteit en locaties moeten op orde zijn.

Richting geven in plaats van regie op vierkante meter

Het goede nieuws is: als we kijken naar Nederland en de ruimtelijke opgave afpellen, lijken de nieuwe gebieden voor woningbouw binnen handbereik. Een derde van de woningbouwopgave kunnen we binnenstedelijk oplossen. Vervolgens spreken we met elkaar af dat we van de beste landbouwgronden en natuur afblijven. Dan houd je nog heel veel hectares over waar woningen kunnen worden gebouwd. Vervolgens moet je kijken waar optimaal gebruikgemaakt kan worden van bestaande netwerken op het gebied van OV, autoverkeer en energie. Het is zaak erboven te hangen en met elkaar kaders vast te stellen. Dan hoef je niet als overheid regie te voeren op de vierkante meter, maar dan geef je wel richting aan publieke private en maatschappelijke partners waar de woningbouwopgave kan landen. Maar ook hier geldt: als er geen geld is voor het aanleggen van de noodzakelijke aansluitingen, dan lukt het niet.”

Solar carports komen nog niet veel in Nederland voor. De opwekking van zonnestroom boven parkeerruimtes is een slimme manier van meervoudig ruimtegebruik. Dit draagt bij aan de duurzaamheidsambities.