Het kabinet besteedt in het regeerprogramma veel aandacht aan ruimte voor werk. Speciale aandacht gaat uit naar het beschermen van bedrijventerreinen, met name schaarse locaties die hogere milieucategorieën hebben. Het programma is vrijdag 13 september gepresenteerd. Driekwart van het mkb is volgens het kabinet gevestigd op bedrijventerreinen. Het kabinet streeft er, zoals geschreven in het regeerprogramma, naar om bedrijventerreinen toekomstbestendig en betaalbaar te maken.  Hiervoor wordt een integrale aanpak ontwikkeld die zich richt op herontwikkeling van gebieden, revitalisering van panden, en efficiënt gebruik van infrastructuren zoals energie, internet en mobiliteit.  Er zijn plannen om 30 miljoen euro vrij te maken, samen met eenzelfde bijdrage van regionale overheden, voor toekomstbestendige bedrijventerreinen.  Daarbij kijken de bewindslieden ook naar de ontsluiting van deze locaties, ontwikkeling van bestaande en nieuwe bedrijvigheid, huisvesting van specifieke doelgroepen, betaalbaarheid en innovatie.  Ook onderzoekt het kabinet hoe de huidige Hoge Milieu Categorie (HMC-) bedrijven zich verhouden tot de woningbouwopgave.  Fysieke ruimte voor transities Daarnaast spelen bedrijven volgens het kabinet een aanjagende rol in de transities. Voor de realisatie van de ambities voor bedrijvigheid, de doorontwikkeling van de economie en de autonome groei is fysieke ruimte nodig. Deze ruimtelijke opgave vraagt om integrale keuzes in samenhang met andere ruimtevragers, bijvoorbeeld via de Nota Ruimte  Wonen, werken en mobiliteit zijn onlosmakelijk verbonden en zorgen samen voor aantrekkelijke en gezonde woon-, werk- en leefomgevingen.  Daarom zet het kabinet zich bij nieuw te ontwikkelen (grootschalige) regionale woningbouw in voor een integrale aanpak, waaronder inzet op regionale economische ontwikkeling. Zoals het realiseren van economische activiteit in nabijheid van woningen.   Zowel bij nieuwe zoeklocaties voor grootschalige woningbouw als in bestaande sterke regionale economische clusters en op campussen en regionale kennis- en innovatieclusters en voor schadeloosstelling vanwege bedrijfsverplaatsingen.  Het kabinet benut hiervoor de beschikbare instrumenten - denk aan de strategische investeringsagenda’s - en middelen om gebiedsgericht de regionale economische ontwikkeling te stimuleren bij (nieuwe) woningbouwlocaties.   Het kabinet herhaalt de harde doelstelling van oud-minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat niettemin (nog) niet, die tot 2050 15 procent extra ruimte wilde voor economie. Dit kabinet belooft ‘bewust’ om te gaan met ruimte voor bedrijvigheid.  Visie op ruimtelijk-economische structuur   Om ‘schone bedrijven’ die toegevoegde waarde leveren voor heel Nederland toekomst te bieden, publiceert het kabinet deze kabinetsperiode een visie op de ruimtelijke en economische structuur.  Deze visie gaat onder meer in op de vraag hoe de overheid kan zorgen voor voldoende (fysieke) ruimte voor bedrijven, die veel toegevoegde waarde leveren en voor sterke en competitieve regio’s. Waarbij elke regio telt, aldus het kabinet.  Op weg naar structurele samenwerking met (regionale) partners, waaronder ondernemersorganisaties, organiseert het kabinet eind dit jaar een bestuurlijke conferentie Ruimte voor Economie.  Het kabinet wordt concreter waar het aangeeft dat de overheid kan helpen voor bedrijven maatschappelijke opgaven zoals netcongestie aan te pakken, nu een grote knellende factor op werklocaties.  Tot slot benadrukt het kabinet dat in Nederland goede ideeën moeten kunnen worden opgeschaald. Dit geeft start-ups de ruimte om door te groeien naar scale-ups en volwassen bedrijven. Verder dan dat hiervoor voldoende toegang tot talent en financiering essentieel is komt het kabinet niet.   Strategische weerbaarheid  In navolging van oud EU-commissievoorzitter Draghi, stelt het kabinet dat onze strategische weerbaarheid gebaat is bij een dominante rol in de wereldeconomie. Daarom kondigt het kabinet aan met een gericht industrie- en innovatiebeleid sterke posities te bouwen in hoogwaardige waardeketens zoals in de halfgeleiders-, de biotech- of de agrifoodsector.  Om Nederland te beschermen tegen dreigingen van buitenaf wijst het kabinet in het programma op het belang van een sterke industriële basis en productie- en leveringszekerheid in de defensiesector, zowel in het eigen land als in de Europese Unie.   Het kabinet versterkt met gericht industriebeleid en innovatiebeleid (mondiale) waardeketens en ecosystemen, bijvoorbeeld in de halfgeleiderindustrie. Het kabinet komt met een vernieuwd topsectorenbeleid, in samenwerking met het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Daarbij wordt de publiek-private governance-structuur herzien op basis van de sterktes, zoals de samenwerking tussen wetenschap, overheid, bedrijfsleven en het samengaan van maatschappelijke opgaven en verdienvermogen.   ‘Nationaal zetten we in op de Nationale Technologie Strategie, groeimarkten en sectorale programma’s zoals de defensie-industrie-strategie en het actieplan maritieme maakindustrie.’  Met evenwichtig Europees Industriebeleid zet het kabinet verder in op strategische markten die op EU-niveau actie vereisen, zoals via Important Project of Common European Interest (IPCEI)-trajecten en financiering van strategische projecten voor weerbare ketens.   REACTIES UIT HET VELD Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende Regio Fontys Hogeschool, lid adviesraad Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN): ‘Het Kabinet zet ruimte voor werken en beter, duurzamer en intensiever benutten bedrijventerreinen stevig op de agenda. Het lijkt erop dat het grote belang van bedrijventerreinen met hogere milieucategorieën voor de circulaire transitie wordt erkend. Top dat het belang van het behoud van deze zogenaamde HMC (hoge milieucategorie terreinen) echt aandacht krijgt. Zo voorkomen we dat de circulaire transitie in ruimtelijke zin niet vastloopt, al blijft het vreemd dat er zo weinig over circulaire economie wordt gezegd. Ook voor dit Kabinet is de ruimtelijke impact van circulaire transitie een onontgonnen gebied.' 'In elk geval wordt door (minister van economische zaken, red.) Dirk Beljaarts een goed vervolg gegeven aan het programma ruimte voor economie van Micky Adriaansens inclusief noodzakelijk extra budget en aandacht voor ruimte voor economie in de regiodeals. Ik was - gelet op alle ruimte voor MKB en economie aandacht - ronduit verrast hoe weinig er over de aanpak en transformatie van dorpscentra en binnensteden werd geschreven. Zeker omdat de leefbaarheid van dorpen en steden - waar het Kabinet mee aan de slag wil - staat of valt met kloppende centra.' ‘Het is een enorme gemiste kans dat niets wordt gedaan met het Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) advies over toekomstbestendige bedrijventerreinen en de noodzaak stevige stappen te zetten de teveel voorkomende knullige organisatie en samenwerkingsgraad op bedrijventerreinen - liefst dwingend- te verhogen.’ ‘Hoopgevend is dat het ruimtelijk economisch beleid en daaraan gekoppelde keuzes een echte plek gaan krijgen in de Nota Ruimte van Mona Keijzer, naast de verwachte stevige ruimte voor wonen-paragraaf. Er wordt terecht een link gelegd tussen het debat over arbeidsmigratie en de noodzaak ruimtelijk economische keuzes te maken rond nieuwe bedrijvigheid. Het akkoord komt best aardig in de buurt van ruwe duiding over ruimtelijk economisch beleid onder Wilders 1 op Stadszaken.’ ‘Opmerkelijk is dat na alle ruimte voor werken-aandacht geen nadrukkelijke link wordt gelegd met de groene groei agenda van Sophie Hermans. Met bedrijventerreinen kun je zoals Theo Föllings en ik via Nederlands Dagblad Reformatorisch Dagblad kopten namelijk duurzaam scoren.’  

De interesse is groot voor het opzetten van een energy hub als oplossing voor netcongestieproblemen op bedrijventerreinen. Maar realisatie blijkt vaak lastig. Op Schiphol Trade Park in Hoofddorp hebben ze het voor elkaar gekregen. Sinds twee jaar is daar het eerste collectieve en duurzame energiesysteem werkzaam, door middel van een virtueel net. Hoe hebben ze dat voor elkaar gekregen? Die vraag legden we voor aan Wouter Witkamp, projectmanager duurzaamheid bij SADC (Schiphol Area Development Company). De gebiedsontwikkelaar die aan de wieg stond van de energy hub op Schiphol Trade Park en verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van het gebied. Hoe werkt de energy hub op Schiphol Trade Park, qua techniek maar ook voor wat betreft de samenwerking? Daarnaast bekijken we de juridische kant van de energy hub, een belangrijke pijler van het succes. Quirine Tjeenk Willink, partner bij Kennedy Van der Laan, en Wouter Witkamp van SADC lichten toe welke (juridische) aspecten belangrijk zijn om mee te nemen bij het opzetten van een energy hub. BEKIJK HIER DE PUBLICATIE

Door het scheiden van woon- en werkwijken ontstaan lange files, kille industrieterreinen en saaie woonwijken. Een mix van wonen en werken zou juist ideaal zijn voor de invulling van ruimtes. Architectenbureau FABRICations lanceert in samenwerking met Pakhuis de Zwijger een nieuwe podcast: De Werkende Woonwijk. In deze vierdelige serie wordt onderzocht hoe werk- en productieplekken geïntegreerd kunnen worden in woonwijken voor een duurzame stedelijke ontwikkeling. Beluister hier de podcast.

De transitie naar een circulaire economie stuit nog op diverse belemmeringen. Bij drie productgroepen die door TNO, CML en RIVM zijn onderzocht krijgen andere maatschappelijke opgaven in de praktijk meer prioriteit dan de circulaire economie. Dat constateert het PBL in een overkoepelende analyse op basis van onderzoek door TNO, CML en RIVM, in het rapport ‘Vooruitgang in de circulaire economie - Inzichten uit analyses van drie productgroepen; woningen, verpakkingen en energietechnologieën’. ‘Bij de energietechnologieën gaat het bijvoorbeeld vooral over het bouwen van meer windmolens om zo veel mogelijk elektriciteit op te wekken, bij woningen om meer woningen te bouwen, en bij verpakkingen gaat het om meer produceren. Bij de grote investeringen in de woningbouw en de energietransitie is nog weinig aandacht voor circulariteit. Verder zijn circulaire alternatieven vaak relatief duur, en producten zijn zo ontworpen dat ze veelal niet geschikt zijn voor circulariteitsstrategieën’, stellen de onderzoekers. ‘Dit kan voorkomen worden wanneer de circulaire ambitie wordt verbonden aan de woningbouw- en energieopgave. Oftewel: als een circulaire aanpak nu niet wordt meegenomen, worden kansen gemist en is er een risico dat grondstoffen worden verspild en er in 2050 mogelijk ernstige tekorten zijn.’ Lees meer over het PBL-rapport op www.pbl.nl   Beeld: Unsplash, engin akyurt

Energy hubs staan in de schijnwerpers. Ze worden gezien als essentieel onderdeel in de transformatie van het Nederlandse energiesysteem. Een recent onderzoek van RoyalHaskoningDHV, uitgevoerd in opdracht van Topsector Energie en Rijksdienst voor Ondernemerschap (RVO), benadrukt de cruciale bijdrage van energy hubs aan het verminderen van netcongestie en het bereiken van een robuust, duurzaam en decentraal energiesysteem in 2030 en verder. Zo hebben energy hubs de potentie om tot 2030 het stroomnet te ontlasten met zo’n 3,2 GW. De grootste winst is volgens het onderzoek te behalen op bedrijventerreinen waar energy hubs het stroomnet met ruim 1 GW kunnen ontlasten. Lees meer over het onderzoek op Topsectorenergie.nl   Beeld: iStock - Tsvetan 

Gerard Schouw (Bestuurlijk Aanjager Slim met Stroom) kwam donderdag 22 augustus, samen met een delegatie van het Ministerie van Klimaat en Groene Groei op bezoek in Twente. Wat zijn de ervaringen van de afgelopen jaren in Oost-Nederland en de regio Twente op het gebied van de Energiehubs? Dat was de belangrijkste vraag van dit bezoek. de delegatie was te gast bij groeibriljant Demcon, de technologieontwikkelaar uit Twente. Jeroen Zandstra en Jan Leideman van Demcon gaven een mooie inkijk in de groeiplannen van Demcon en de manier waarop netcongestie deze plannen vertraagt. “Dat leidt niet alleen tot uitdagingen voor Demcon, maar ook voor veel andere bedrijven, volgens Bertyl Lankhaar, directeur van Kennispark Twente. Zo wordt ook de uitgifte van kavels hierdoor belemmerd. Gelukkig is er ook goed nieuws! Met de tweede regiodeal Twente wordt hard gewerkt aan oplossingen. Zowel bij de individuele bedrijven achter de meter, samen met de gemeente Enschede door de realisatie van een Solar Parking boven de parkeerplaatsen van het FC Twente stadion en tot slot bij de opslag via een batterijsysteem." Samenwerking in regio’s van Oost-Nederland als voorbeeld In het versnellingsprogramma Smart Energy Hubs (een icoon programma van Think East Netherlands) werken onder aanvoering van Oost NL overheden, kennisinstellingen en bedrijven samen aan de ontwikkeling van meer kennis en oplossingen voor energiehubs op bedrijventerreinen. Dit gebeurt nu op 4 plekken in de #provincie Overijssel en 6 plekken in de #provincie Gelderland. Met de netbeheerders wordt gewerkt aan bijvoorbeeld pilots voordat de verdere uitrol kan plaats vinden: Pilotprojecten energiehubs | Enexis Netbeheer. Maar voorbereiding en planning is key! Het kan en moet sneller Dus in de regio’s van Oost-Nederland werken ondernemersverenigingen onder aanvoering van VNO-NCW Midden met de gemeenten aan de werkvoorbereiding van nieuwe energiehubs en de realisatie van de fysieke maatregelen op de bestaande. Samen zorgen we er zo voor dat de ‘klantreis’ van een energiehub zo kort mogelijk kan blijven, terwijl we intussen uitkijken naar betere oplossingen die aansluiten op de nieuwe Energiewet. Want veel zaken kunnen en moeten sneller. Data-uitwisseling, de tijd en dus prioriteit die netbeheerders aan decentrale oplossingen mogen geven, maar ook de mogelijkheid voor netbeheerders om hierin mee te investeren. Gerard Schouw neemt de praktijkkennis uit Twente en Oost-Nederland graag mee in zijn eindrapport, dat hij dit najaar aan de minister van Klimaat en Groene Groei aanbiedt: “Netcongestie is ‘here to stay’ als we niet samen de schouders onder flexibele oplossingen zetten. Inspirerend om te zien hoe stakeholders elkaar op dit vlak steeds beter weten te vinden. Nieuwe energiehubs in de regio kunnen goed gebruikmaken van de handvaten die Oost NL en de Twente Board bieden. Flexibiliteit is niet alleen een financiële, technische en juridische uitdaging, maar ook een sociaal-organisatorische. Hierin loopt deze regio duidelijk voorop! In mijn rapport adviseer ik een aantal maatregelen om de besproken knelpunten, zoals de beschikbaarheid van energiedata, op landelijk niveau aan te pakken.” Kijk voor meer informatie over de Smart Energy Hubs Oost-Nederland op oostnl.nl.