Donderdag 25 november hebben Energiecoöperatie Schiphol Trade Park en netbeheerder Liander een balanceringsovereenkomst getekend voor een gezamenlijke pilot voor een innovatieve en duurzame oplossing voor het capaciteitsprobleem op Schiphol Trade Park, een ontwikkeling van SADC (Schiphol Area Development Company). Hiermee is de intentieverklaring van april 2021 bekrachtigd.

Energiecoöperatie Schiphol Trade Park is een collectief van SADC en gevestigde bedrijven en bedrijven die nu met hun nieuwbouw bezig zijn op Schiphol Trade Park. In nauwe samenwerking met Liander en technologiebedrijf Spectral hebben zij een duurzaam en innovatief concept van collectieve energievoorziening op Schiphol Trade Park ontwikkeld. Met dit concept investeert SADC in kennis en technologie voor de toekomst en wordt tevens een oplossing voor het tekort aan stroomtransportcapaciteit op Schiphol Trade Park gecreëerd.

De transitie naar een duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar lokaal energiesysteem vraagt om een collectieve duurzame ambitie van de bedrijven. De bedrijven op Schiphol Trade Park hebben hierin een eerste stap gezet door het opzetten van de coöperatie. Arnoud van der Wijk, projectmanager SADC : “Dat vraagt om visie, vertrouwen en intensieve samenwerking. De capaciteit in het stroomnet wordt lang niet altijd volledig benut. Dit betekent dat er op momenten van onderbenutting er ‘vrije ruimte’ is voor alle bedrijven op Schiphol Trade Park om te gebruiken. De schaarse (net)capaciteit wordt zo slim met elkaar gedeeld.”

Innovatief denken bij schaarste

De grote vraag naar elektriciteit in Nederland leidt op verschillende plekken tot knelpunten op het elektriciteitsnet. De tijd die nodig is om het elektriciteitsnet uit te breiden komt vaak niet overeen met bijvoorbeeld de realisatie van een bedrijventerrein. Huibert Baud, directeur Klant & Ontwerp van Liander: “Wij doen er alles aan om onze klanten op tijd te voorzien van energie. In de samenwerking met Energiecoöperatie Schiphol Trade Park onderzoekt Liander nieuwe manieren om samen met andere partijen meer ruimte te vinden op het bestaande net.” Tegelijkertijd werkt Liander hard om het elektriciteitsnet uit te breiden, zodat de benodigde capaciteit in de toekomst beschikbaar is.

Slim verdelen in virtueel net

Partijen mét en partijen zónder stroomcapaciteit worden in een virtueel net (een software gestuurd systeem over het bestaande net) samengebracht en delen daar de capaciteit met elkaar. Alleen tijdens piekmomenten wordt de beschikbare netcapaciteit aangevuld met (zonne)energie uit batterijen, en indien het echt niet anders kan met gasgeneratoren.

Door de combinatie van onder andere realtime metingen, slimme sturing en piek opwekvoorzieningen wordt maximaal gebruik gemaakt van de beschikbare netcapaciteit. Technologiebedrijf Spectral heeft de software voor dit concept ontwikkeld.

Philip Gladek, CEO Spectral: “Vanuit onze holistische visie op energietransitie kijken wij altijd naar de meest impactvolle integrale systeemoplossing. Deze integraliteit is noodzakelijk om dit soort complexe technologische uitdagingen te kunnen tackelen. Het mooie aan deze oplossing op Schiphol Trade Park is dat de gehele elektriciteitsketen, van onderstation tot achter de meter bij de aangesloten bedrijven, realtime kan worden geoptimaliseerd. We hopen hiermee een toekomstbestendige en schaalbare oplossing te introduceren om de toenemende congestie uitdaging het hoofd te kunnen bieden en ruimte te maken voor lokale duurzame energie.”

Momenteel worden de gevestigde bedrijven op het balanceringsplatform van Energiecoöperatie Schiphol Trade Park aangesloten. Het eerste bedrijf zonder transportcapaciteit zal in het eerste kwartaal van 2022 worden aangesloten.

Leegstaand vastgoed en verouderde bedrijventerreinen zijn weinig aantrekkelijke vestigingslocaties voor ondernemers. Om deze gebieden om te toveren tot gebieden waar het prettig wonen en werken is, zijn frisse en duurzame ideeën nodig. In opdracht van de provincie Gelderland helpt OHG initiatiefnemers bij het initiëren, ontwikkelen en financieren van transformatieplannen. Zo ook de ondernemers van De Smeltkroes in Nijmegen, die in hun zoektocht naar een nieuwe plek voor 130 creatieve ondernemers uitkwamen bij de oude fabriekshallen van kunstzijdespinnerij NYMA.

De Smeltkroes Coöperatie geeft plek aan 130 ondernemers, die nu gevestigd zijn in de voormalige Honigfabriek in Nijmegen. Eind 2021 wordt dit terrein ontruimd en klaargemaakt voor de bouw van woningen. Het tijdelijke initiatief De Smeltkroes wordt voortgezet als NYMA makersplaats. Op een oud fabrieksterrein slechts een paar honderd meter verderop is er een duurzame oplossing gevonden voor de huisvesting voor de NYMA makersplaats, een plek waar 250 creatieve ondernemers aan de slag kunnen. Het NYMA-terrein bestaat uit de NYMA-fabrieksgebouwen (de Vasim en de NYMA-fabriek met de watertoren en het looggebouw) en de brugbogen van de Oversteek.

Financiering

De herontwikkeling van het NYMA-terrein is een initiatief vanuit de gemeente Nijmegen, die de eigenaar is van de huidige panden. Triodos Bank verstrekt de bancaire lening voor de herontwikkeling. OHG, waarvan het beheer en management bij Oost NL ligt, helpt bij het overbruggen van de periode die nodig is om voldoende eigen middelen door crowdfunding bijeen te brengen. Daarnaast ondersteunt OHG de initiatiefnemers van NYMA makersplaats door de begeleiding en structurering van het financiële proces.

“Dit project is een schoolvoorbeeld van de mogelijkheden van OHG: de duurzame herontwikkeling van bestaand, verouderd vastgoed in stedelijk gebied naar een plek waar ondernemers zich graag vestigen. Samen met de Smeltkroesrealiseren we een plek waar 250 creatieve en innovatieve ondernemers samenkomen”, stelt Ron de Gruyter, teammanager OHG bij Oost NL.

Ook initiatiefnemers van de NYMA makersplaats, Bauke Smit, Bas de Vries en Wimke van den Heuvel zijn blij om de volgende stap te kunnen zetten. “Het is fantastisch dat wij als eindgebruikers nu verder kunnen met het realiseren van een plek voor creatieve ondernemers. Zonder de hulp en advisering vanuit OHG was dit project niet van de grond gekomen”, zegt De Vries.

Leegstand aanpakken

Provincie Gelderland heeft in 2019 de Ontwikkel- en Herstructureringsmaatschappij Gelderland (OHG) opgericht om bij te dragen aan de herontwikkeling van leegstaande gebouwen en verouderde werklocaties in Gelderland. Oost NL beheert het fonds en voert het ontwikkelprogramma uit. Naast het NYMA-terrein heeft OHG o.a.  geholpen bij de herontwikkeling van het Zwitsal-terrein in Apeldoorn en het Dorpscentrum Heteren.

Het aandeel bedrijventerreinen dat nu al aan de ‘Parijse’ energienorm van 2050 voldoet is in 2020 gestegen van 14 naar 18 procent. Dat blijkt uit een inventarisatie van gebruiksgegevens van 3.126 bedrijventerreinen in Nederland.

Volgens economisch geograaf Gerlof Rienstra, die de ‘Paris Proof Ranking’ samen met SKBN uitvoerde, is de toename vooral toe te schrijven aan duurzame opwek op bedrijventerreinen zelf en de conversie van gas naar elektra.

In 2020 voldeden 561 terreinen aan de Paris Proof-norm (zie onder), 76 terreinen meer dan in 2019 toen 485 bedrijventerreinen aan de norm voldeden. 1.120 bedrijventerreinen hebben energieverbruik tussen één en drie keer ‘Paris Proof’ (1.056 in 2019). ‘In principe moet het mogelijk zijn die score in 30 jaar terug te brengen tot één keer de norm of minder. Dat wil zeggen dat het energieverbruik met tweederde terug moet’, aldus Rienstra. 1.445 bedrijventerreinen scoren meer dan drie keer de norm (1.662 in 2019). ‘Dat betekent dat deze bedrijventerreinen een meer dan gemiddelde inspanning moeten verrichten om hun energiegebruik terug te dringen tot de Paris Proof-norm. Ze hebben daar nog wel 30 jaar de tijd voor.’

Rienstra verklaart groei van het aandeel terreinen dat aan Paris Proof-norm voldoet onder door de groei van duurzame energie-opwek op bedrijventerreinen door zon en wind. SKBN bracht eerder in kaart dat verspreid over 1.026 bedrijventerreinen 2.547 panden met een dakoppervlakte van minimaal 10.000 m2 een potentieel aan zonne-energie van bijna 18 petajoule (PJ) herbergen. Het is volgens Rienstra ook niet toevallig dat relatief veel logistieke bedrijventerreinen nu al aan de Paris Proof-norm voldoen, zoals in onderstaande lijst van bedrijventerreinen met PPindex (Paris Proof-index) van 1 of later is te zien. Een score van 1 of lager is een Paris Proof-score.

Nu al voldoen aan de Parijse norm betekent niet dat gebouweigenaren achterover kunnen leunen, stelt Rienstra. Hij rangschikte bovenstaande terreinen naar omvang van het totale energieverbruik, om te laten zien waar het grootste potentieel ligt voor nog meer bezuinigingen en te voorkomen dat alleen nieuwere bedrijventerreinen of terreinen die qua commercieel vastgoed nog volop in ontwikkeling zijn, het beeld zouden bepalen.

Om die redenen viel Trade Port Noord in Venlo, vorig jaar nog nummer twee op de lijst, dit jaar buiten de rangorde. En dat is volgens Rienstra een verdienste. Trade Port Noord bespaarde met een zonne-energieprogramma in één jaar meer dan 30 procent energie, waardoor het energieverbruik decimeerde en het terrein niet meer tot de grootverbruikers behoort die tegelijk aan de Paris Proof-norm voldoen.

Een andere verklaring dat het aantal bedrijventerreinen dat nu al aan de Parijse norm voldoet is gegroeid, is volgens Rienstra de verduurzaming van productieprocessen en de conversie van gas naar elektra. ‘Aardgas heeft een hogere energiewaarde dan elektra. Als je van aardgas naar elektra gaat, dan gaat het energieverbruik in gigajoule omlaag’. Corona speelde volgens Rienstra geen rol van betekenis.

Methode

Om te bepalen of een bedrijventerrein Paris Proof is, legde Rienstra de verbruikscijfers van 3.878 Nederlandse bedrijventerreinen uit 2020 naast een Paris Proof-norm voor gebouwtypen en activiteiten van de Dutch Green Building Council (DGBC), ervan uitgaande dat het energieverbruik van de gebouwde omgeving met tweederde omlaag moet ten opzichte van het huidige verbruik. Dat leverde voor 3.126 bedrijventerreinen een match op. In 2050 moet volgens het Parijse klimaatakkoord alle energie duurzaam worden opgewekt, bijvoorbeeld met zon en wind. Uitgangspunt is dat er in 2050 610 PJ duurzame energie beschikbaar is, ongeveer een derde van het huidige energieverbruik in Nederland. Uitgaand van de huidige verdeling van het energieverbruik is voor gebouwen dan 36 procent van die 610 PJ beschikbaar, ofwel 220 PJ.

De Paris Proof Ranking is een initiatief van Rienstra Beleidsonderzoek en Beleidsadvies en vakblad BT, en is in samenwerking met SKBN voor de tweede maal uitgevoerd. Doel is om in kaart te brengen in hoeverre het energiegebruik op Nederlandse bedrijventerreinen nu al aan de normen van Paris Proof voldoet. Anderzijds willen de initiatiefnemers in beeld brengen in hoeverre er een ontwikkeling waar te nemen is in het verminderen van het energiegebruik op bedrijventerreinen.

Afgelopen donderdag 19 november is in Den Helder de fysieke locatie van Maritime Emerging Technologies Innovation Park, kortweg METIP, officieel geopend.

De opening gebeurde in aanwezigheid van gedeputeerde Zita Pels, burgemeester Jan de Boer, wethouder Kees Visser, directeur Ontwikkelingsbedrijf NHN Thijs Pennink, commandeur Peter van den Berg, directeur Integrale Bedrijfsvoering en Bestuur bij de Koninklijke Marine en directeur van Willemsoord B.V. Ariane Hoog.

METIP is het nieuwe innovatiecentrum waar bedrijven, overheden, startups en kennisinstellingen samenwerken aan innovatieve toepassingen in de maritieme, mariene en offshore industrie. Hierbij valt te denken aan drones en andere onbemande en automatische systemen, sensortechnologie, kunstmatige intelligentie en de ontwikkeling van virtual reality en augmented reality (VR/AR) voor games en trainingsdoeleinden. In de komende drie jaar wil METIP uitgroeien tot een erkend kennis- en ontwikkelingscentrum, waar gezamenlijk gewerkt wordt aan het ontwikkelen, testen en demonstreren van innovatieve toepassingen.

METIP open innovatie project

METIP onderscheidt zich door de nadruk te leggen op de begrippen ‘maritiem, marien en offshore’, gekoppeld aan vraagstukken op het terrein van technologie. Die worden ingebracht door (netwerken van) bedrijven en organisaties die als ‘launching customer’ fungeren. De vraagstelling koppelt METIP aan kennisinstituten, opleidingsinstellingen en techbedrijven. De organisaties vormen dan een ‘METIP open innovatie project’. Studenten en jong talent worden bij de uitvoering ingeschakeld. Het hoofddoel is om kennis gedreven bedrijvigheid en arbeidsplaatsen voor de regio te realiseren.

Kansen op het gebied van energietransitie

De grootschalige ontwikkeling van offshore windparken en andere hernieuwbare energiebronnen, de bestaande offshore olie- en gaswinning en de productie van waterstof en ondergrondse opslag van CO2 vergt een integrale aanpak en integratie van de diverse systemen voor energiewinning. Met name offshore logistiek speelt een belangrijke rol bij het veilig en efficiënt opereren van het offshore energiesysteem. Hierbij kunnen ‘opkomende sleutel’ technologieën een belangrijke rol spelen. Den Helder is al decennia het offshore service, transport en logistiek centrum voor de energiewinning op de Noordzee. METIP versterkt dat.

Eerste partners METIP

Het Simulatie Centrum Maritiem (SIMCENMAR) van de Koninklijke Marine behoort tot de eerste partners. SIMCENMAR maakt opleidingen met moderne serious gaming applicaties, virtual en augmented reality en simulatie software. Het vestigt zich met zijn game-ontwikkelstudio ‘XR-Campus’ in Sectie 51, de METIP locatie op Willemsoord Den Helder.

Andere organisaties, bedrijven en startups die zich inmiddels aan METIP hebben verbonden zijn de dronebedrijven Airhub, Deck180, Doosan Mobility Innovation en DroneQ Robotics, de startup E-magine dat een extended reality onderwijs platform ontwikkelt, BooomTag dat ‘near field’ communicatietechnologie toepast en het Clusius College Schagen met zijn techniek en technologie lab. De bedrijvenclusters Digital Focus Group / Energy Reinvented Community en het Offshore Wind Innovation Center zijn een samenwerking aangegaan.

Novio Tech Campus (NTC) in Nijmegen is een hotspot voor ondernemers en innovators in Health en High Tech. De campus huisvest inmiddels al zo’n 70 bedrijven, en de vraag naar geschikte ruimtes voor innovatieve Health en High Tech bedrijven - zoals cleanrooms en laboratoria - is en blijft groot. Om deze positie verder te versterken, en om de volgende stap te zetten in de ontwikkeling van de campus als bruisende werk- en verblijfsomgeving, zijn investeringen nodig in gebieds- en gebouwontwikkeling. Vandaag ondertekenen Oost NL en NTC een intentieverklaring om gezamenlijk verder te werken aan de groei van de campus, in het bijzonder met de mogelijkheden vanuit het Perspectieffonds Gelderland (PFG).

Volgens Bert Krikke, directeur van de Novio Tech Campus, zijn investeringen hard nodig: “In de huidige vorm is het lastig voor bestaande bedrijven om door te groeien en voor nieuwe bedrijven om zich te kunnen vestigen. Een belangrijk aspect van de ontwikkeling is ook om werkgelegenheid te behouden in de regio en talent te koppelen aan bedrijven. Daarnaast willen we meer een community creëren, met horeca, een congrescentrum en andere faciliteiten. We willen als NTC de lead nemen in de gebiedsontwikkeling. Daarvoor is financiering noodzakelijk.”

De intentieverklaring is een eerste kleine stap op weg daar naartoe, legt Krikke uit: “We willen graag samenwerken in de doorontwikkeling van onze campus, dat is noodzakelijk als we de concurrentie willen aangaan met andere campusgebieden in Nederland en daarbuiten. Daarbij kijken we bijvoorbeeld naar een nieuw iconisch centraal gebouw waar onder andere publieke en onderzoeksfuncties samenkomen en startups zich kunnen vestigen.” In de tussentijd zullen de betrokken partijen de mogelijkheden onderzoeken om een tijdelijk gebouw te realiseren dat een centrale plek op NTC kan gaan vervullen. De plannen rondom NTC gaan aansluiten bij de ontwikkelvisie ‘Winkelsteeg’ van de gemeente Nijmegen en bijdragen aan de verdere versterking van Health en High Tech in Nijmegen.

Waardevol ecosysteem

Novio Tech Campus heeft zich ontwikkeld tot een innovatieve broedplaats, waar onderzoekers en ondernemers in Health en High Tech samen werken aan de innovaties van morgen. Open innovatie leidt hier tot groei en stimuleert de ontwikkeling van producten en diensten om de zorg effectief en betaalbaar te houden. Pieter Dillingh, MT-lid Perspectieffonds Gelderland bij Oost NL: “Daarmee is de campus een toonbeeld van samenwerkende bedrijven uit verschillende sectoren. Er vindt kruisbestuiving plaats en daardoor ontstaan prachtige initiatieven. Zo versterken we het innovatievermogen en de economische groeikracht van onze regio. Daar plukt heel Nederland de maatschappelijke en economische vruchten van.”    

Perspectieffonds Gelderland

Om de investeringen in de campus mogelijk te maken is het Perspectieffonds Gelderland een mogelijk instrument, zo vertelt Freek Welling, MT-lid Perspectieffonds Gelderland bij Oost NL: “Met PFG hebben we een instrument in handen waarmee we investeringen aanjagen en bouwen aan de toekomst van de NTC. Om NTC tot een nog groter succes te maken is het noodzakelijk belangrijke spelers te betrekken bij de verdere groei van de campus, denk aan de provincie Gelderland, de Gemeente Nijmegen, NXP, Radboud Universiteit, Radboudumc en private partijen, zoals co-financiers en bouwende ontwikkelaars. Samen kunnen we de ontwikkeling van NTC aanjagen en versnellen.” De eerste stap in de samenwerking is het opstellen van een plan van aanpak. Deloitte Financial Advisory is als kennispartner hierbij betrokken.

Het Perspectieffonds Gelderland focust zich op het investeren in snellere en sterkere innovatiekracht van ondernemingen die zich richten op grote maatschappelijke uitdagingen zoals energietransitie, klimaatadaptatie, circulaire economie, biodiversiteit, bereikbaarheid, economisch vestigingsklimaat en woon- en leefklimaat. PFG is investeringsfonds van de provincie Gelderland met een revolverend fonds van € 200 miljoen en een eventuele subsidie ter financiering van een onrendabele top. De focus ligt op het realiseren van maatschappelijk rendement, waarbij economisch rendement volgend is. Oost NL voert het programmamanagement en fondsbeheer uit.