We zijn erg verheugd onze SKBN-leden uit te nodigen voor een SKBN Projectvisit naar het M4H-gebied in Rotterdam. Stadshavengebied Merwehavens wordt door de Gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam ontwikkeld tot een innovatief woon-werkmilieu, optimaal ingericht voor de innovatieve maakindustrie. Een mix van wonen en werken, cultuur, horeca, sport en onderwijs maakt van M4H een energiek gebied.

Steeds meer ruimte in steden wordt geclaimd voor wonen en dus staan werklocaties onder druk. Voor Deventer reden om wonen en werken geïntegreerd te bekijken. Wethouder Thomas Walder: ‘Als we met duizenden burgers willen groeien, moet je ook met duizenden werkplekken groeien.’ Grote bedrijven die zich in Deventer willen vestigen, kunnen dat echter niet zomaar. Ze moeten punten verdienen. 

‘Deventer is nog één van de echte werksteden in Nederland’, schrijft Buck Consultants International (BCI) in een rapport over wonen en werken in de Koekstad in opdracht van de gemeente. ‘Dat willen we zo houden’, zegt wethouder Walder.  

‘Als het gaat over de ruimte voor werken, dan beschikt Deventer over een – in Nederland – zeer bijzondere kwaliteit’, schrijft BCI. ‘Namelijk het grote aaneengesloten gebied met bedrijven in de directe nabijheid van de binnenstad, de woonomgeving, de snelweg en het water.’ 

‘De nabijheid van werken, wonen en recreëren biedt voordelen voor inwoners en bedrijven, maar kan ook voor onderlinge spanning zorgen. Dat vraagt om het maken van keuzes op het planlocatieniveau over welke typen functies op welke plek het meest passend zijn’, schrijft het adviesbureau. 

Walder: ‘We hebben werken zwaarder op de kaart gezet, omdat we willen voorkomen dat Deventer een woonstad wordt.’ Het helpt dat binnen gemeenten meer wordt samengewerkt. ‘Waar we vroeger hele duidelijke scheidingen hadden tussen wonen en werken, we zien dat die scheiding vervalt.’ Dat geeft kansen om de opgaven integraal te bekijken.

Transformatie bedrijventerreinen naar wonen 

Veel werklocaties waar BCI over rept, zijn bedoeld voor kantoren, soms met innovatieve bedrijven en onderwijs. Het gaat dan onder meer om stadscampus De Kien en S-Park, vlak bij de snelweg. Walder: ‘Het aantal IT-bedrijven per inwoner is nergens zo hoog als in Deventer. Dat geldt ook voor het aantal en ingenieursbureaus’, aldus de wethouder. ‘Tegelijk hebben we gezegd: de maakindustrie  moet niet ondersneeuwen.’ 

Voor mensen die met hun handen werken was er altijd voldoende werk te vinden in Deventer. Dat staat onder druk. Zo is beddenfabrikant Auping verhuisd en kun je nu wonen in het Aupingkwartier, maakt een oude machinefabriek bij het station plaats voor tweehonderd huizen en krijgt het voormalige Senzora-terrein woontorens voor 130 appartementen aan de gracht. 

De grootste transformatie in de stad vindt plaats op het terrein van drukkerij RotoSmeets. Die ging in 2019 failliet en liet een oppervlakte van 5 hectare achter, direct naast het oude centrum. Die ruimte is geclaimd voor een mix van wonen en werken.  

We hebben wel eens gedacht: moeten we niet verplichten om meerlaags te bouwen?

Ook in de naastgelegen haven worden appartementen gebouwd en staan er nog meer op de planning in andere havenarmen. De stad aan de IJssel, met iets meer dan 100.000 inwoners, wil de komende jaren 11.000 woningen bijbouwen en transformatie is een belangrijke manier om ruimte te vinden.

Daardoor schuift de milieuruimte voor zware industrie op. Toch wil Walder ruimte blijven bieden aan bedrijven met werk voor praktisch opgeleiden. Dat is een lastige zoektocht. Uit het rapport van Buck blijkt dat Walder in zijn stad een bedrijventerrein van 40 tot 60 hectare nodig heeft. ‘Er moet nog een A1-locatie bijkomen.’ 

Die A1 is een bedrijventerrein naast de snelweg A1, waar door de gunstige ligging distributiecentra van zowel Aldi, Plus, Sligro, Coolblue en een klein distributiecentrum van Jumbo zijn gevestigd. ‘We hebben wel eens gedacht: moeten we die niet verplichten om meerlaags te bouwen?’, zegt Walder.  

'De grond hier is niet minder waardevol dan in die het westen'

‘Dat de grond hier goedkoper is dan in het westen van Nederland, wil niet zeggen dat de grond minder waardevol is’, zegt de wethouder. Van die meerlaagse eis ziet Deventer voorlopig af, want nieuwe distributiecentra zijn niet welkom.  

‘Met onder meer Aldi, Plus en Sligro binnen de gemeente hebben wij ons steentje voor distributiecentra wel bijgedragen.’ Dus moet Walder niet alleen op zoek naar nieuwe bedrijfsruimte, maar ook naar geschikte bedrijven. 

Die opgaven betekent keuzes. BCI stelt er tien voor in het rapport:

1. Breng versnelling aan in het beter benutten van de bestaande bedrijventerreinen;
2. Zoek naar ruimte voor een nieuw MKB-bedrijventerrein;
3. Wees terughoudend met het aantrekken nieuwe grote logistieke bedrijfsvestigingen;
4. Bied maatwerk in de dorpen en kernen als het gaat over lokale bedrijvigheid;
5. Creëer ademruimte voor de binnenstad als huiskamer van de stad;
6. Kies voor een concentratiestrategie van de kantorenmarkt;
7. Bouw verder aan de ingezette koers voor de innovatie-ecosystemen;
8. Investeer in de circulaire potentie van het havengebied;
9. Kom tot een realistische functiemix in de gemengde woon-werkgebieden;
10. Behoud altijd ruimte voor kleinschalige maak-, kunst- en ontwerpbedrijven.

Bedrijfsruimte kan Deventer vinden in het beter benutten van de bestaande bedrijventerreinen, onder meer door herstructurering van oudere industriegebieden. Zoals Bergweide III. Dat industrieterrein voor lichte bedrijfsmatige activiteiten kan volgens BCI profiteren van de ontwikkelingen op het naastgelegen Rototerrein. Bergweide IV krijgt dan ruimte voor de zwaardere industrieën. 

Zolang het dus maar geen grote distributiecentra zijn. Dat roept de vraag op: wat past dan wel in de stad? Naast uitbreiding van bestaande zware industrie, zegt het adviesbureau dat onder meer MKB, innovatiegebieden en kleinschalige maakbedrijven een welkome aanvulling kunnen zijn. 

Eisen aan bedrijven

Walder draait het om: niet welke bedrijven hij naar de stad wil halen, maar welke bedrijven naar zijn stad willen komen. ‘Die moeten zichzelf pitchen als ze een plek willen krijgen hier’, zegt hij. Ze moeten punten scoren. Bedrijven moeten vertellen wat ze gaan betekenen voor de Deventer economie, zegt Walder. ‘En je moet bijvoorbeeld aantonen wat jouw bedrijf bijdraagt aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties.’  

Ook circulariteit staat hoog op de agenda. ‘Je gebouw staat er voor dertig jaar. Je moet daarom denken aan de eisen van de toekomst.’ Minimaal aan het Bouwbesluit voldoen, is niet voldoende voor Deventer. 

Met de vele ingenieursbureaus en ook bouwbedrijven binnen de stadsgrenzen kan de stad dat ook eisen. Of, zoals BCI dat formuleert: ‘De kracht van Deventer schuilt in het vermogen om belangrijke transities in energie, materialen en diensten niet alleen te ontwikkelen, maar ook daadwerkelijk toe te passen. In Deventer worden de transities in de praktijk vormgegeven.’ 

Londen groeit snel. En zoals geldt voor andere grote steden, komt ruimte voor werken in de verdrukking. De stad wil de teruggang van ruimte voor werken een halt toeroepen. Reden genoeg voor de SKBN om van 6 tot 8 juni Het Kanaal over te steken om te kijken hoe de Britten werk maken van werken. Maar de Britse hoofdstad heeft meer te bieden.