SKBN Studiereis 2024 naar Lille Métropole

‘Sturende bedrijventerreinen – ruimte maken voor transities’ is hét thema van het 19e BT Event op donderdag 14 november in De Fabrique in Utrecht. Want naast een faciliterende rol door het accommoderen van ruimtevragen, hebben de 3800 bedrijventerreinen in Nederland als vitale infrastructuur per definitie een sturende impact op de wereld van morgen. Door te kiezen welke ruimtevragen je wel of niet accommodeert, welke activiteiten je wáár accommodeert, welke circulaire stromen je mogelijk maakt, hoe je ruimte biedt aan opwek en opslag van energie en hoe je een vruchtbare bodem legt voor innovatieclusters, kun je transities helpen versnellen. De ruimte en activiteiten op bedrijventerreinen hebben daarin een cruciale rol.  Het borgen van ruimte voor stadsverzorgende (circulaire) bedrijvigheid en praktische banen in de nabijheid van bevolkingsconcentraties, is een nadrukkelijk doel van gemeenten die bij gronduitgifte steeds vaker op maatschappelijke waardecreatie sturen.  Waar ruimte en grond al zijn vergeven, willen overheden – zo goed en kwaad als het gaat – regie terugpakken op bedrijventerreinen. Creatief omgaan met bestaande/beschikbare ruimte door beter benutten, intensiveren, stapelen en mixen vergroot zowel de maatschappelijke als economische output. Op nationaal niveau ontstaat – gevoed vanuit meervoudige schaarste – een nieuw paradigma van ‘keuzes maken’. Selectieve groei en het mogelijk afschalen van economische sectoren die veel ruimte vragen, maar een beperkte economische en maatschappelijke waarde genereren, zijn geen taboes meer. Tegelijk dringt het besef door dat bepaalde sectoren door digitale en circulaire transities juist méér ruimte nodig hebben. Denk daarbij aan grootschalige (data)logistiek, en de opslag/verwerking van reststromen. Deze relatief nieuwe ruimtevragers moeten zo goed mogelijk worden ingepast. Zowel fysiek-ruimtelijk, als binnen een duurzaam economisch-ruimtelijk systeem. Op het BT Event in Utrecht gaan we, samen met onze partners Provincie Utrecht, Gemeente Utrecht, Gemeente Amersfoort en de NV OMU, aan de slag met de sturende rol die bedrijventerreinen kunnen oppakken. Met een duidelijke focus op processen, praktische oplossingen, financierbaarheid en uitvoerbaarheid. HOUD DE CONGRESSITE IN DE GATEN VOOR MEER INFO.  

‘Hup de hoogte in’ en ander vormen intensieve ruimtegebruik op bedrijventerreinen, dat doel stond centraal tijdens een seminar dat SKBN en BT organiseerden op woensdag 10 april in Amersfoort. Technisch is alles mogelijk. De vraag is natuurlijk ‘hoe’ je daar als gemeente of gebiedsontwikkelingsmaatschappij op kunt sturen. We noteerden 10 lessen. De missie van intensivering is niet alleen een efficiëntere aanwending van schaarste stedelijke ruimte, maar nadrukkelijk ook het creëren van meer bedrijfsruimteoppervlakte in de stad, voor vitale diensten en praktische werkgelegenheid. Een stad waar de ruimte het meest knelt is Den Haag, vertelde Jerryt Krombeen die als stedenbouwkundige van de gemeente betrokken is bij de ontwikkeling van het Mercuriuskwartier. En de hofstad stelt afgelopen jaren alles in het werk om binnen die ruimtelijke consternatie voldoende ruimte te borgen voor de maakindustrie en andere praktische werkgelegenheid, die steeds meer in de verdrukking komt. Eenzelfde ambitie hanteert de gemeente Amersfoort. Ruimtelijk minder dicht, maar ook in de keistad zit bedrijfsruimte door oprukkende woningbouw in de verdrukking. Om te voorkomen dat je in Amersfoort alleen nog wilt wonen, is de gemeente bezig met een omgevingsprogramma bedrijfsruimte dat mede tot doel heeft de bestaande bedrijventerreinen beter te benutten, waaonder De Isselt. De hamvraag is echter hoe je met ruimteregels eigenaren kunt bewegen intensiever te bouwen, in te breiden of zelfs te stapelen. Al dan niet in combinatie met subsidies of investeringen door een gebiedsontwikkelingsmaatschappij in daadwerkelijke locatieontwikkeling. Hub Bloem, partner Stec Groep, Joost Hoekstra, advocaat omgevingsrecht bij Straatman Koster en Rikus Wolbers, senior projectmanager bij OostNL/OGH reflecteerden op deze vraag. Samen kwamen zij en de andere sprekers tot de volgende tien ‘take-aways’ waarmee de circa 60 deelnemers naar huis gingen: Daag de markt uit en stel condities bij de uitgifte, houd als gemeente sturing en regie; Maak de maatschappelijke baten inzichtelijk; Zet voorkeursrecht in om grip op grond én intensiever grondgebruik terug te pakken; Elke regio verdient een gebiedsontwikkelingsmaatschappij om te kunnen investeren en capaciteit te delen, op enige afstand van de politiek; Denk daarnaast ook aan een gebiedsexploitatiemaatschappij; Maak slim gebruik van de ruimte die de nieuwe Omgevingswet biedt om functies die zich op papier slecht tot elkaar verhouden dichter naar elkaar te brengen; Zet het nieuwe kerninstrument programma (uit de Omgevingswet) in om ambities rond ruimte voor werk in vast te leggen; Pas de mogelijkheid toe die de Omgevingswet biedt om financiële bijdragen te vragen bij (gerelateerde) bouwactiviteiten en stop dat geld in een intensiveringsfonds;  Overweeg de mogelijkheid tot het oprichten van een PPS, waarop Didam niet van toepassing is; Zet, waar je geen grondpositie hebt, subsidies in, maar waak voor selectief voordeel. Kijk hier voor de presentaties die tijdens dit seminar werden gegeven.

We moeten naar een volledig duurzame en circulaire economie in 2050! Dat vraagt om hergebruik van materialen en het werken aan een schoner milieu. In een circulaire economie bestaat geen afval en worden grondstoffen steeds opnieuw gebruikt. Het betekent dat steden in de toekomst een enorme voorraadkast gaan vormen voor hergebruik van materialen voor vele decennia. Het is een ongelooflijke opgave, maar tegelijkertijd een opgave waarbij er eigenlijk geen keuze meer aan de orde is. Er zal een groeiend tekort ontstaan aan primaire grondstoffen en dus moet je vol gaan inzetten op (betaalbaar) hergebruik van materialen. Toch is het nog te vrijblijvend en is het geloof in de maatschappij en bij beleidsbeslissers nog niet doorworteld. Immers, de rekensom is nog niet uitnodigend genoeg, het kost tijd en het vraagt veel  kennis over de toepassing. Kortom, dat maakt het nog steeds weerbarstig. Het doet me denken aan circa tien jaar geleden, toen er zonnepanelen en warmtepompen werden gepromoot in plaats van gas. Nog veel ongeloof heerste er ook toen (nog zo kort geleden), alsof we allemaal van het gas af zouden gaan! Nu tien jaar later, zie je dat de gaskraan is dichtgegaan, we overschakelen op zonne-energie, windenergie en inductiekookplaten. Zo snel kan het gaan met de bewustwording van de beperktheid van fossiele brandstoffen en dat er dus op een andere manier naar onze energievoorziening moet worden gekeken. Niet anders zal deze ontwikkeling zijn bij de circulaire economie. Echter, economie is in zichzelf altijd circulair: het staat voor innovatie, nieuwe ideeën, veranderende economieën, veranderende behoeften. De circulaire economie was er altijd al; nu ligt het accent op hergebruik van materialen, als opbouw van een toekomstige en waarde-opbouwende voorraadkast voor volgende generaties. Die agenda voor de toekomst gaat slagen. Alleen, de overheid moet daar in eendracht samen gaan werken met ondernemers die productgericht zijn bij ontwikkeling van herbruikte materialen. Dáár ligt de wortel die moet groeien tot een grote boom en in 2050 volledig is volgroeid, met elk jaar weer een nieuwe lente en nieuwe vruchten waarvan we kunnen plukken. Een mooi constant thema voor de bruisende SKBN. Jan Brugman, Directeur Industrieschap Plaspoelpolder en bestuurslid SKBN Fotocredit: Istock/elenabs