Gelderse binnenhavens werken samen in Gelreport
De binnenhavens van Arnhem, Nijmegen en Tiel hebben samen met de provincie het convenant Gelreport ondertekend. De focus ligt hierbij onder andere op het creëren en behouden van ruimte voor watergebonden bedrijvigheid, toename van goederenvervoer, efficiënt ruimtegebruik, bereikbaarheid, digitalisering en klimaatverandering. ‘We willen bestaande ruimte beter benutten en waarborgen voor de toekomst.’
De Gelderse binnenhavens van Arnhem, Nijmegen en Tiel hebben hun krachten gebundeld in het samenwerkingsverband Gelreport. Dit initiatief is het resultaat van een onderzoek dat in 2024 werd uitgevoerd naar mogelijke strategische samenwerking tussen de drie havens. Het convenant, dat op 27 juni werd ondertekend, legt de basis voor gezamenlijke projecten op vijf strategische thema’s: goederenvervoer, efficiënt ruimtegebruik, bereikbaarheid, digitalisering en klimaatverandering.
Ellen van der Lei, senior manager bij Oost NL en kwartiermaker van Gelreport, benadrukt het belang van samenwerking op zowel strategisch als operationeel niveau: ‘Wat we nu zien, is dat de gemeenten in Gelderland zich realiseren dat het versterken van samenwerking niet alleen op strategisch niveau, maar ook op operationeel niveau, zoals gezamenlijk havenbeheer belangrijk is. Door gezamenlijke investeringen en subsidies aan te vragen, kunnen we efficiënter werken, in plaats van dat iedere gemeente afzonderlijk het wiel moet uitvinden.’
Deze aanpak volgt het succesvolle voorbeeld van andere provincies, waar vergelijkbare samenwerkingsverbanden al zijn opgezet, zoals Brabant Ports, Blueports in Limburg en Port of Twente en Zwolle in Overijssel. De samenwerking is voorlopig vastgelegd tot eind 2029. Dit jaar wordt een concrete uitvoeringsagenda opgesteld, waarbij een stuurgroep minimaal twee keer per jaar bijeenkomt om de voortgang te bespreken.
Juiste bedrijf op de juiste plaats
Een van de kernpunten van Gelreport is het efficiënt gebruik van de beschikbare ruimte in de havens. ‘Het is essentieel dat we de juiste bedrijven naar de juiste plaatsen in de binnenhavens brengen, zodat we de beschikbare ruimte optimaal kunnen benutten. Dit geldt vooral voor watergebonden bedrijven, waar ruimte op de kades en de verbinding met waterwegen cruciaal zijn voor de bedrijfsvoering.’
Het probleem van het verkeerd benutten van ruimte blijkt al bij verschillende havens. Kavels werden in het verleden verkocht aan bedrijven die geen gebruik maakten van de waterverbinding en de kades. Van der Lei: ‘Er moeten strengere eisen komen voor bestemmingsplannen. De watergebonden kavels moeten ook benut worden door bedrijven die vervoeren over het water, zodat de waarde van de haveninfrastructuur behouden blijft en goed benut wordt. Dit vraagt om een actieve sturing van de gemeenten.’
Gelreport: vijf thema’s voor samenwerking
De oprichting van Gelreport is het resultaat van een verkenning die in 2024 werd gestart naar samenwerking tussen de Gelderse binnenhavens. Die samenwerking krijgt nu vorm aan de hand van vijf strategische thema’s: goederenvervoer en logistiek, waarbij havens hun krachten bundelen om efficiënter te opereren en logistieke kansen te benutten; ruimtegebruik, met gezamenlijke optimalisatie van laad- en losfaciliteiten voor een effectiever gebruik van de beschikbare ruimte; bereikbaarheid, waarin de focus ligt op betere verbindingen over water en land; digitalisering, met gezamenlijke inkoop van ICT en het delen van data om processen te verbeteren; en klimaat en energietransitie, waarin havens samen inzetten op verduurzaming en het faciliteren van zero-emissievaart.
‘We merken dat de drie gemeenten beseffen dat er meer sturing nodig is, want in het verleden zijn kavels op deze terreinen verkocht aan partijen die het water helemaal niet nodig hebben. In het onderliggende programma van het convenant is afgesproken dat gemeentes beter met elkaar moeten afstemmen. Als er bijvoorbeeld een bedrijf komt met speciale wensen voor Nijmegen en daar geen plek meer is, de andere havens samen naar een geschikte locatie zoeken.’ Ook de Provincie Gelderland speelt een belangrijke rol in deze afstemming: ‘Ze moet hierin sturing uitoefenen via het Regionaal programma Werklocaties, dat zicht heeft op wat er overal speelt en kan helpen bij het maken van keuzes over de bestemming van de ruimte.’
Het creëren van nieuwe ruimte voor waterverbonden bedrijven in de havens is belangrijk, maar het behouden en verbeteren van de bestaande ruimte is even cruciaal, aldus Van der Lei. ‘We moeten ervoor zorgen dat de schaarse ruimte in de binnenhavens van Tiel, Arnhem en Nijmegen blijft voldoen aan de eisen van de verschillende sectoren die er zijn gevestigd, maar ook aan de verwachtingen van de circulaire economie.’
Ruimte voor circulaire economie
Binnen de strategische thema’s van de samenwerking wordt de circulaire economie als een belangrijke pijler beschouwd, vooral omdat binnenhavens een centrale rol kunnen spelen in de transitie naar een duurzamer economisch model. ‘Circulaire economie is niet meer weg te denken uit de huidige ontwikkelingen. De binnenhavens bieden de ruimte en infrastructuur om circulaire initiatieven op grote schaal te ondersteunen, zoals hergebruik van materialen en het sluiten van productkringen.’
Een van de uitdagingen is echter het verduidelijken van wat precies onder ‘circulaire havens’ valt. ‘In de havens wordt al gewerkt aan circulaire initiatieven, maar wat precies de invulling is, moeten we nog verder uitwerken. Moet je bijvoorbeeld ruimte reserveren voor de opslag van gerecycleerde materialen, zoals schroot of zand? Wat houdt circulariteit precies in voor een haven?’
Blueports als inspiratie
Gelreport heeft zich volgens Van der Lei ook laten inspireren door het Blueports-initiatief, een samenwerkingsverband van verschillende binnenhavens in Limburg en België. ‘We hebben gekeken naar het Blueports-model, waarin meerdere havens gezamenlijk hun krachten bundelen om meer efficiëntie en duurzaamheid te realiseren. Dit biedt een mooi voorbeeld van hoe samenwerking tussen havens de positie van de regio kan versterken.’
Hoewel het samenwerkingsverband voorlopig bestaat uit de drie Gelderse binnenhavens, is het doel om de samenwerking uit te breiden naar andere gemeenten met binnenhavens en watergebonden bedrijventerreinen binnen Gelderland. Van der Lei: ‘We zijn nu ook in gesprek met de gemeente Doesburg, Zutphen, Wageningen en Harderwijk. De ambitie is om een provinciebrede samenwerking te creëren, zodat we de grote uitdagingen in binnenhavens en watergebonden bedrijvigheid gezamenlijk kunnen aanpakken. Daarnaast kijken we natuurlijk ook wat er in Noord-Brabant, Overijssel en in Duitsland speelt. De vaarwegen houden niet op bij de provinciegrenzen.’
Digitalisering speerpunt
De drie binnenhavens richten zich niet alleen op de fysieke infrastructuur van de havens, maar ook op digitalisering en verduurzaaming. Van der Lei licht toe: ‘We willen zoveel mogelijk koppelen aan bestaande projecten, zoals digitaliseringsprojecten van de Topcorridors en het Schone Luchtakkoord. Digitalisering is een speerpunt binnen onze agenda, en we kunnen makkelijk aansluiten bij projecten die al lopen, zonder dat het ons veel extra middelen of capaciteit kost.’ Met de oprichting van werkgroepen per thema gaat de samenwerking na deze zomer gelijk van start.
01-07-2025
