Leren van aanpak Smart Energy Hubs Oost-Nederland

‘Sturende bedrijventerreinen – ruimte maken voor transities’ is hét thema van het 19e BT Event op donderdag 14 november in De Fabrique in Utrecht. Want naast een faciliterende rol door het accommoderen van ruimtevragen, hebben de 3800 bedrijventerreinen in Nederland als vitale infrastructuur per definitie een sturende impact op de wereld van morgen. Door te kiezen welke ruimtevragen je wel of niet accommodeert, welke activiteiten je wáár accommodeert, welke circulaire stromen je mogelijk maakt, hoe je ruimte biedt aan opwek en opslag van energie en hoe je een vruchtbare bodem legt voor innovatieclusters, kun je transities helpen versnellen. De ruimte en activiteiten op bedrijventerreinen hebben daarin een cruciale rol.  Het borgen van ruimte voor stadsverzorgende (circulaire) bedrijvigheid en praktische banen in de nabijheid van bevolkingsconcentraties, is een nadrukkelijk doel van gemeenten die bij gronduitgifte steeds vaker op maatschappelijke waardecreatie sturen.  Waar ruimte en grond al zijn vergeven, willen overheden – zo goed en kwaad als het gaat – regie terugpakken op bedrijventerreinen. Creatief omgaan met bestaande/beschikbare ruimte door beter benutten, intensiveren, stapelen en mixen vergroot zowel de maatschappelijke als economische output. Op nationaal niveau ontstaat – gevoed vanuit meervoudige schaarste – een nieuw paradigma van ‘keuzes maken’. Selectieve groei en het mogelijk afschalen van economische sectoren die veel ruimte vragen, maar een beperkte economische en maatschappelijke waarde genereren, zijn geen taboes meer. Tegelijk dringt het besef door dat bepaalde sectoren door digitale en circulaire transities juist méér ruimte nodig hebben. Denk daarbij aan grootschalige (data)logistiek, en de opslag/verwerking van reststromen. Deze relatief nieuwe ruimtevragers moeten zo goed mogelijk worden ingepast. Zowel fysiek-ruimtelijk, als binnen een duurzaam economisch-ruimtelijk systeem. Op het BT Event in Utrecht gaan we, samen met onze partners Provincie Utrecht, Gemeente Utrecht, Gemeente Amersfoort en de NV OMU, aan de slag met de sturende rol die bedrijventerreinen kunnen oppakken. Met een duidelijke focus op processen, praktische oplossingen, financierbaarheid en uitvoerbaarheid. HOUD DE CONGRESSITE IN DE GATEN VOOR MEER INFO.  

De Energie Coöperatie Amsterdamse Haven (ECAH) heeft met Liander een contract afgesloten waarmee aangesloten bedrijven flexibel met de ruimte op het elektriciteitsnet kunnen omgaan. Dit is voor Liander het eerste flexibele groepscontract dat is opgesteld binnen de nieuwe congestiemanagementregels van de Autoriteit Consument & Markt. De bedrijven aangesloten bij ECAH stemmen hun bedrijfsvoering op elkaar af, maar kunnen bijvoorbeeld ook samen investeren in grootschalige batterijen in dit gebied. Zo kunnen de momenten dat terug moet worden geschakeld door de bedrijven worden beperkt  Dat had wel wat voeten in de aarde, zegt projectmanager Reinoud Botman van The Port of Amsterdam. ‘We zijn in 2021 al gestart met het project. We hebben bijeenkomsten georganiseerd en zijn bedrijven gaan informeren.’  ‘Uiteindelijk hebben we een coöperatie opgericht om uitdagingen, zoals een vol elektriciteitsnet, samen aan te kunnen. Daarna was het makkelijker om in gesprek met Liander te raken.’  Een van de eerste inzichten die uit dat gesprek kwam, was dat er veel ruimte beschikbaar is op het net. Er is wel netcongestie, maar dat heeft te maken met reserveringen, zegt Botman.   ‘Onze inzet tijdens het gesprek met Liander was hoe we die beschikbare ruimte konden vrijspelen. Het kan toch niet zo zijn dat er ruimte is en bedrijven toch niet kunnen opschalen?’ Dat heeft uiteindelijk geleid tot het groepscontract.  Dashboards geven inzicht  Er hoeven voor dit nieuwe contract geen kabels de grond in. ‘We gaan slimmer meten. Als de een meer gebruikt, is er minder voor de ander.’ Hoe dat precies gaat werken, wil de ECAH de komende tijd uitvinden.  Om het elektriciteitsgebruik binnen de coöperatie inzichtelijk te maken, maakt Firan, een dochterbedrijf van Alliander, een dashboard. Daarop kunnen de leden hun eigen stroomgebruik zien en die van alle leden gezamenlijk.  ‘Er zit een koelhuis in de groep van bijna dertig bedrijven’, zegt Botman. ‘Die hoeft niet altijd koelen en kan op piekmomenten de installatie op laag pitje zetten.’  ‘We kunnen er ook voor kiezen een batterij op piekmomenten te ontladen.’ ECAH onderzoekt of zulke batterijen als coöperatie aan te schaffen zijn.  De leden van de ECAH willen ook hun uitbreidingsplannen, met daaraan gekoppeld de elektriciteitsbehoefte, beter in beeld brengen.   'Door de plannen aan Liander te geven, kunnen we veel scherpere plannen maken en zijn conservatieve aannames, die netbeheerders nu door een informatiegebrek moeten maken, niet nodig.  Contract nog niet schaalbaar  Dit unieke contract betekent niet dat Liander deze oplossing direct aan meer bedrijventerreinen kan aanbieden. Een collectief contract is een op maat gemaakte oplossing en daarmee nog niet schaalbaar.  ‘Het is maatwerk, maar op basis van de lessen willen we deze contractvorm in de toekomst breder aanbieden. Ons doel is dat er ook voor andere bedrijventerreinen in Nederland meer mogelijkheden ontstaan op het bestaande elektriciteitsnet’, zegt Chief Transition Officer Daan Schut van Alliander.  Het doel van de netbeheerder is om in 2024 in ieder geval zeven nieuwe flexibele groepscontracten af te sluiten en met Energy Hubs een plan te maken voor een geleidelijke opschaling.  Bij de selectie van mogelijke bedrijventerreinen kijkt Liander naar de aard van het congestieprobleem, het initiatief dat de ondernemers zelf kunnen nemen en of het op die plekken nog lang duurt voordat de verzwaring van het net klaar is.  Het was al langer mogelijk om als individueel bedrijf flexibel gebruik te maken van het elektriciteitsnet via een capaciteitsbeperkingscontract (CBC) en ook bij Schiphol liep een kleine pilot met een groepscontract.  Fotocredit: Todamo / iStock.com

De potentie voor energiebesparing op bedrijventerreinen is groot. Met de huidige duurzame technologieën kan het aardgasverbruik met 80 procent afnemen. Dit betekent wel dat de vraag op het elektriciteitsnet met bijna 50 procent toeneemt, blijkt uit onderzoek van TNO in opdracht van het ministerie van EZK.  Uit de berekeningen van het onderzoeksinstituut blijkt dat het mogelijk is om het aardgasverbruik van bedrijventerreinen met maar liefst 80 procent te reduceren naar 30 petajoule (PJ).   Ter vergelijk: 1 Petajoule is voldoende om ongeveer 18.500 huishoudens een jaar lang van energie te voorzien. Ook de CO2-uitstoot kan flink omlaag: van nu 18,5 megaton, naar 13,6 megaton.  Volgens het TNO-onderzoek is met de huidige technologieën al een besparing mogelijk van 8,7 megaton aan CO2-uitstoot door vermindering van het gebruik van aardgas.   TNO-expert Vincent Kamphuis zegt daarbij dat een onderscheid moet worden gemaakt tussen aardgas en elektriciteit.   ‘Van de 10,4 megaton aardgas kun je er 8,7 besparen, maar door elektrificatie neemt het elektriciteitsgebruik en daarmee de indirecte uitstoot van CO2 toe. Per saldo blijft van die 8,7 megaton dan 3,1 megaton over.’   Volgens de TNO-onderzoeker is dit nog altijd een aanzienlijke en noodzakelijke afname. ‘Als de elektriciteitssector verder verduurzaamt, komt de 8,7 megaton weer dichterbij.’  Bedrijven kunnen de meeste energie besparen door de warmtevraag van hun gebouwen en processen vergaand te elektrificeren. De potentiële besparing op aardgas bedraagt 42 petajoule in gebouwen en 112 petajoule door aanpassing van bedrijfsprocessen. Samen is dat een reductie van 154 PJ, op een totaal verbruik van 184 PJ.  Betere afstemming  Elektrificeren van de warmtevraag zorgt volgens TNO wel voor een toename van de stroomvraag. Het onderzoeksinstituut verwacht dat de vraag met 47 petajoule groeit, een toename van 50 procent ten opzichte van het huidige stroomverbruik op bedrijventerreinen.  Dit vergroot de vraag naar duurzame elektriciteitsopwekking en betekent dat er extra aansluitvermogen nodig is op het elektriciteitsnet.   Dit kan volgens TNO door een betere afstemming van lokale productie en verbruik van elektriciteit met bijvoorbeeld een energy hub.  Het onderzoek wijst uit dat de potentiële besparingen zijn te behalen op een relatief kleine oppervlakte. Bedrijventerreinen stoten volgens berekeningen van het onderzoeksinstituut ongeveer evenveel CO2 uit als de gebouwde omgeving, terwijl ze slechts 2 procent van het totale landoppervlak in beslag nemen, tegenover 7,2 procent door woonruimte.   Door in te zetten op verduurzaming van de bedrijven en efficiënter ruimtegebruik is de potentie van bedrijventerreinen beter te benutten.   Intensiever gebruik maken van dezelfde oppervlakte levert volgens TNO meer ruimte op voor collectieve oplossingen zoals batterijen en slimme energyhubs.  Het ministerie van EZK wil vanuit het vorig jaar oktober gepresenteerde Nationaal Programma Ruimte voor Economie het verduurzamen van bedrijventerreinen versnellen. Het TNO-onderzoek vond plaats in het kader van dit programma.  Lees het volledige artikel op Stadszaken.nl.