PBL: Circulaire economie krijgt onvoldoende prioriteit

‘Sturende bedrijventerreinen – ruimte maken voor transities’ is hét thema van het 19e BT Event op donderdag 14 november in De Fabrique in Utrecht. Want naast een faciliterende rol door het accommoderen van ruimtevragen, hebben de 3800 bedrijventerreinen in Nederland als vitale infrastructuur per definitie een sturende impact op de wereld van morgen. Door te kiezen welke ruimtevragen je wel of niet accommodeert, welke activiteiten je wáár accommodeert, welke circulaire stromen je mogelijk maakt, hoe je ruimte biedt aan opwek en opslag van energie en hoe je een vruchtbare bodem legt voor innovatieclusters, kun je transities helpen versnellen. De ruimte en activiteiten op bedrijventerreinen hebben daarin een cruciale rol.  Het borgen van ruimte voor stadsverzorgende (circulaire) bedrijvigheid en praktische banen in de nabijheid van bevolkingsconcentraties, is een nadrukkelijk doel van gemeenten die bij gronduitgifte steeds vaker op maatschappelijke waardecreatie sturen.  Waar ruimte en grond al zijn vergeven, willen overheden – zo goed en kwaad als het gaat – regie terugpakken op bedrijventerreinen. Creatief omgaan met bestaande/beschikbare ruimte door beter benutten, intensiveren, stapelen en mixen vergroot zowel de maatschappelijke als economische output. Op nationaal niveau ontstaat – gevoed vanuit meervoudige schaarste – een nieuw paradigma van ‘keuzes maken’. Selectieve groei en het mogelijk afschalen van economische sectoren die veel ruimte vragen, maar een beperkte economische en maatschappelijke waarde genereren, zijn geen taboes meer. Tegelijk dringt het besef door dat bepaalde sectoren door digitale en circulaire transities juist méér ruimte nodig hebben. Denk daarbij aan grootschalige (data)logistiek, en de opslag/verwerking van reststromen. Deze relatief nieuwe ruimtevragers moeten zo goed mogelijk worden ingepast. Zowel fysiek-ruimtelijk, als binnen een duurzaam economisch-ruimtelijk systeem. Op het BT Event in Utrecht gaan we, samen met onze partners Provincie Utrecht, Gemeente Utrecht, Gemeente Amersfoort en de NV OMU, aan de slag met de sturende rol die bedrijventerreinen kunnen oppakken. Met een duidelijke focus op processen, praktische oplossingen, financierbaarheid en uitvoerbaarheid. HOUD DE CONGRESSITE IN DE GATEN VOOR MEER INFO.  

Lange periodes van droogte, extreme hitte of juist wateroverlast. De meeste bedrijventerreinen zijn niet ingericht op de grote problemen die klimaatverandering met zich meebrengt. Om daar wat aan te doen, ondertekende Noord-Brabant als tweede provincie van Nederland de Green Deal met de stichting Werklandschappen van de Toekomst (WvdT). Meer dan 500.000 Brabanders werken op bedrijventerreinen. Daarmee vormen ze een belangrijke motor voor de economie en de innovatiekracht van Brabant. Maar niet alle bedrijventerreinen zijn even goed bij de tijd. Om daar wat aan te doen, is WvdT in het leven geroepen. De stichting ontving 26 miljoen euro uit het Nationaal Groeifonds om bedrijventerreinen klaar te stomen voor de toekomst. Doel is om in de komende negen jaar maar liefst 1.000 terreinen aan te pakken. “Op bedrijventerreinen komen bijna alle uitdagingen van deze tijd bij elkaar”, zegt gedeputeerde Stijn Smeulders. “Als het gaat om klimaatadaptatie, hitte- en wateroverlast. Maar ook over aantrekkelijk werkgeverschap, biodiversiteit, de energietransitie en innovatiekracht. Het is in ieders belang om daar goede oplossingen voor te vinden, zeker ook voor de ondernemers zelf. Met de aanpak Grote Oogst spelen we daar met twaalf grote bedrijventerreinen al op in. Nu komt daar met Werklandschappen van de Toekomst een flinke schep bovenop.” Als tweede in Nederland Na Zuid-Holland is Noord-Brabant nu de tweede provincie die een Green Deal met WvdT sluit. Allereerst wordt nu gezocht naar een zogeheten living lab. Dat is een terrein dat een proeftuin wil zijn voor oplossingen voor de genoemde uitdagingen. Het living lab wordt een onderzoeks- en innovatielocatie waar onderzoekers, belanghebbenden van de bedrijventerreinen, gebruikers en andere stakeholders samen aan de slag gaan met het ontwerpen en testen van oplossingen. Vervolgens worden twee ambassadeursterreinen gezocht waar de bevindingen uit het living lab op grote schaal worden toegepast. Voor de eerste fase van de deal is vanuit de provincie 1,4 miljoen euro beschikbaar. Afkomstig uit de programma’s ruimte en wonen, water en bodem, economie en energie. Er is nog eens 2,8 miljoen euro beschikbaar uit het Nationaal Groeifonds. Voorwaarde voor deelname aan het programma is dat bedrijventerreinen cq het bedrijfsleven voor 1,4 miljoen euro participeert. Slimme oplossingen “We hopen dat deze stap nog meer bedrijven en bedrijventerreinen aanmoedigt om na te denken over slimme oplossingen voor de toekomst en dat ze zich aanmelden om mee te doen”, zegt gedeputeerde Smeulders. “Zodat we aan het einde van het jaar van start kunnen gaan op een living lab dat zich dan met recht het meest innovatieve bedrijventerrein van heel Brabant mag noemen.”  

Veel goede bedoelingen, maar geen tempo bij de circulaire transitie. Ruimtegebrek voor grootschalige, hoogwaardige recycling en bouwhubs, en tegelijkertijd onderbenutte ruimte op bijvoorbeeld watergebonden locaties zijn de grootste bottlenecks. In de nieuwe editie van ROmagazine (april 2024) geven Cees-Jan Pen, Juriën Poulussen en Evert Jan de Kort negen manieren om ruimte te scheppen voor circulaire (maak)bedrijven.  Kik hier om het volledige artikel te downloaden (PDF). Cees-Jan Pen is lector de Ondernemende Regio Fontys Hogeschool en lid van de SKBN Adviesraad. Juriën Poulussen en Evert Jan de Kort zijn respectievelijk senior adviseur en senior partner bij Stec Groep.  Beeld: iStock, Hilda Weges