Over stedelijke ontwikkeling zijn de partijprogramma’s voor de provinciale statenverkiezingen van aanstaande woensdag helder. Wonen staat met stip bovenaan. Maar als sectorale opgave. Lector Cees-Jan Pen mist bij al het ‘woongeweld’ een duidelijke koppeling met de opgaven in binnensteden en op kantoorlocaties. ‘Laat ruimtelijke ordening leidend zijn voor het oplossen van de woningnood, en niet de woningnood voor de ruimtelijke ordening.'

‘Ruimtelijke ordening moet leidend zijn voor het oplossen van de woningnood. Het is nu vaak andersom. Dat leidt tot ruimtelijke ordening-ongelukken zoals in het Amsterdamse en Zaanse havengebied, vertraging en uiteindelijk minder huizen.’

Dat zegt Cees-Jan Pen, lector de Ondernemende Regio aan de Fontys Hogeschool, na analyse van de provinciale verkiezingsprogramma’s. Hij spitte samen met collega-lectoren Danielle Arets en Bart Wernaart en een aantal data-analisten de programma’s door op thema’s als wonen, binnensteden, kantoren, gebiedsontwikkeling, bedrijventerreinen. Wonen wordt in de programma’s ruim tien keer zo vaak genoemd als binnensteden, kantoren en bedrijventerreinen.

‘Niet onverwacht, wel risico’s’

‘Het is niet helemaal onverwacht dat bouwen, bouwen, bouwen voorop staat, maar juist provincies zijn verantwoordelijk voor integrale ruimtelijke ordening. Des te vreemder is het dat de maatschappelijke druk op wonen ook hier leidt tot te sectoraal denken met het risico dat dit de aanpak van woningnood juist extra vertraagt.’

Zo wijst Pen op het recente nieuws dat de gemeente Zaanstad haar woningbouwambities op bedrijventerrein Achtersluispolder heeft moeten terugschroeven naar 2.500 huizen. De aanvankelijk geplande bouw van 10.000 huizen blijken niet te verenigen met de al aanwezige industrie. Bovendien wil Zaanstad de werkgelegenheid niet kwijt.

Misschien speelt ook het ‘trauma’ van vier jaar geleden nog een rol, toen de Raad van State een streep zetten door de woningbouwplannen op het Hembrugterrein. Volgens de Amsterdamse ondernemersvereniging ORAM lag de kiem hiervoor in het ‘slechte omgevingsproces’, waarin álles moest wijken voor woningbouw.

Uiteindelijk vernietigde de bestuursrechter het bestemmingsplan op het verkeerd toepassing van de zeehavennorm, die extra geluidsbelasting op de geplande 1.000 woningen nabij de havenindustrie mogelijk zou maken. Voorlopig staat er niet één huis.

Binnensteden van de agenda

‘De woningbouw is niet gebaat bij sectorale, maar vooral bij integrale ambities’, zegt Pen. ‘Zeker de provinciale politiek moeten het geheel overzien. Zij moeten immers de ruimtelijke puzzel leggen.’

Daarbij moet volgens de economisch geograaf ook nadrukkelijk worden gekeken naar de transformatieopgave in grote en kleine binnensteden. Hij stelt dat daar tot wel tien tot twintig procent van de woningbouwopgave is weg te zetten.

Maar uit de data-analyses blijkt dat juist die binnensteden nagenoeg uit de provinciale partijprogramma’s zijn verdwenen. ‘Vier jaar geleden waren ze nog prioriteit. We hebben zowel op de termen ‘binnenstad’, ‘binnensteden’ als ‘retailagenda’ en ‘winkelgebieden’ gezocht. We kregen nu bijna geen hits.’ De partijprogramma’s in de provincie Limburg vormen een uitzondering.

‘Blijkbaar is de indruk bij de politiek gewekt dat het werk erop zit. Terwijl we na jaren van overleg, analyses en voorbereidingen eindelijk gestart zijn met de uitvoering van de transformatie van binnensteden’, zegt Pen.

‘De retailsector zit nog steeds in zwaar weer, niet alleen door blijvende groei van online winkelen. De leegstand is stabiel gebleven als gevolg van transformatie van winkelpanden. Veel winkeliers kunnen momenteel de huurindexaties niet betalen. Het volume aan winkelruimte is nog altijd te groot.’

‘Dat we juist in onze binnensteden enorm veel huizen kwijt kunnen lijkt een blinde vlek voor de partijen. Ook de woordcombinaties van wonen met binnenstad of dorpskernen leverde vrijwel niks op. Dit is des te vreemder omdat vitale kleinere centra cruciaal zijn voor de leefbaarheid van het platteland, waar menig provinciaal verkiezingsdebat nu over gaat.’

Vrijkomende kantoorlocaties

Ook kantoren en kantoorlocaties komen relatief weinig terug in de verkiezingsprogramma’s. Pen: ‘Ik vind dat frappant, aangezien ook hier een gigantische transformatiekans ligt. Er kan namelijk een golf van leegstand aankomen in verband met de wettelijke eisen voor energie-labels van kantoren, die in de praktijk vaak niet wordt gehaald.’

‘Dat betekent dat er moet worden geïnvesteerd in deze panden, waardoor transformatie rendabeler wordt. Dit geldt zeker voor kantoorlocaties aan de rand van de stad, waarvan het de vraag is of eigenaren er überhaupt nog in willen investeren als kantoorfunctie. De markt voor kantoren is structureel veranderd, waarbij beleving en locatie er steeds meer toe doen en de vraag naar meters daalt. Transformatie naar wonen ligt dan het meest voor de hand.’

Dat geniet volgens Pen de voorkeur boven transformatie van bedrijventerreinen naar wonen. Want juist aan stedelijke bedrijventerreinen is een tekort en deze gebieden zijn cruciaal voor het ruimtelijk faciliteren van de energie en circulaire transitie, aldus de lector.

Maar ook die koppeling tussen kantoren en woningbouw wordt volgens Pen in de programma’s niet gelegd. ‘Het is bouwen, bouwen, bouwen, wonen, wonen, wonen. Dat je werk met werk kunt en zal moeten maken zoals bij transformatie van binnensteden en de noodzakelijke aanpak kantoren met te lage energielabels, blijft totaal onderbelicht.’

Bedrijventerreinen beter benutten

Bedrijventerreinen en ruimte voor werken komen wél terug in de partijprogramma’s. Dit thema bleef tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 nagenoeg onbenoemd.

Pen: ‘De provinciale programma’s stemmen wat dat betreft iets hoopvoller. Maar gezien het maatschappelijk debat over verdozing vind ik het nog wat zuinigjes. De provincie Noord-Brabant is hier wel een positieve uitzondering. Daar lijken partijen zich bewust dat de grenzen van grootschalige logistiek zijn bereikt en de hallen duurzaam ruimtelijk ingepast moeten worden. In andere ‘logistieke’ provincies als Gelderland, Overijssel en zeker Limburg is dit veel minder het geval.’

Verder leren de provinciale partijprogramma’s volgens Pen dat vrijwel iedereen bestaande bedrijventerreinen beter wil benutten. ‘Op de korte termijn kost dat capaciteit en geld. Op de lange termijn is dat een verdienmodel. In de programma’s staat niets over middelen en te ontwikkelen acties en instrumenten. Maar als dit zo breed beloofd wordt, kan daar in de uitwerking van de coalitieakkoorden natuurlijk wel een claim op worden gelegd.’

Ruimte voor wonen domineert echter zo in de programma’s, dat Pen vreest dat het bij mooie woorden blijft en ruimte werken onder druk blijft staan. ‘Natuurlijk is er woningnood en dat is erg, maar het gevaar is gewoon groot dat ruimte voor werken in het geding komt. Mede doordat er weinig mensen en middelen zijn voor bedrijventerreinen en de politiek en samenleving vaak zonder kennis van zaken bedrijventerreinen ziet als lelijk, arbeidsextensief en blokkendoosgebied.’

Waar mogelijk moeten functies worden gecombineerd en de woonopgave verbreed worden tot woon-werkopgave. Pen: ‘Ik zou de provinciale politiek willen aanmoedigen juist ruimtelijke ordening leidend te laten zijn voor het oplossen van de woningnood, en niet de woningnood leidend laten zijn voor de ruimtelijke ordening.’

ELBA\REC

ELBA\REC en SKBN werken al jaren nauw samen en sinds medio 2018 is ELBA\REC ook kennispartner van SKBN. Via vakmedia zoals BT Magazine en Stadszaken, en o.a. door het BT Event is ELBA\REC een bron van informatie voor bedrijventerreinprofessionals.

[email protected]
033 - 87 00 100

ELBA\REC
card image

Event

01-02-2024
SKBN Projectvisit naar M4H Rotterdam

Event

01-02-2024

SKBN Projectvisit naar M4H Rotterdam

We zijn erg verheugd jullie uit te nodigen voor een SKBN Projectvisit naar het M4H-gebied in Rotterdam. Stadshavengebied Merwehavens wordt door de Gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam ontwikkeld tot een innovatief woon-werkmilieu, optimaal ingericht voor de innovatieve maakindustrie. Een mix van wonen en werken, cultuur, horeca, sport en onderwijs maakt van M4H een energiek gebied.

Lees hier alvast het Ruimtelijk Raamwerk van het gebied.

  • Hoe houd je vast aan een goede mix van wonen en werken in een te revitaliseren gebied?
  • Hoe pak je als gemeente de juiste rol hierin en hoe kun je sturen?
  • Welke rol heeft het Havenbedrijf Rotterdam, en op welke wijze wordt er samengewerkt?
     

Tijdens deze SKNB Projectvisit krijgen we een introductie van David Louwerse (Economie) en Walter de Vries (Planologie) van de Gemeente Rotterdam. Ook Jouke Goslinga van het Havenbedrijf Rotterdam sluit aan om in gesprek te gaan over het belang van het Havenbedrijf bij de ontwikkeling van M4H.

We verblijven in het interessante Keilepand, waarna we een rondleiding krijgen in het gebied. Tot slot nemen we de tijd om rustig na te praten over wat we tijdens de wandeling hebben gezien en we sluiten uiteraard af met een borrel.

Deze projectvisit is alleen voor leden van de SKBN en abonnees van BT.
Lees hier alvast het artikel over M4H in vakblad BT.

Wanneer – Donderdag 1 februari 2024
Waar – Keilepand (Keilestraat 9F, 3029 BP Rotterdam)
Tijd – 14.00 tot 16.30 uur, aansluitend borrel
Aan deze bijeenkomst zijn voor de deelnemers geen kosten verbonden.
 

MELD JE NU AAN


Fotocredit: Sandra Koning

Lees verder
card image

Nieuws

Groene gezonde bedrijventerreinen: werken aan een betere werkomgeving in Zuid-Holland

Nieuws

22-06-2023

Groene gezonde bedrijventerreinen: werken aan een betere werkomgeving in Zuid-Holland

In de nieuwe collegeperiode wil de Provincie Zuid-Holland ook werk maken van groene gezonde bedrijventerreinen. In de provincie werken ongeveer 450.000 mensen bij zo’n 26.000 bedrijven die zijn gevestigd op bedrijventerreinen. Bedrijventerreinen zijn doorgaans hete, weinig inspirerende plekken en slechts 1% ervan bestaat uit natuur.

Maar daar komt verandering in als het ligt aan de Provincie Zuid-Holland, SKBN, Stichting Steenbreek, IVN Natuureducatie, Samen Klimaatbestendig en NL2025.Samen organiseren zij de Groene Gezonde Bedrijventerreinen Estafette.

Op groene, gezonde bedrijventerreinen komen naast vergroening en gezondheid andere belangrijke opgaven samen zoals biodiversiteit, klimaatadaptatie, schone energie, hergebruik van materialen en mobiliteit waardoor de leefbaarheid en duurzaamheid sterk verbetert. Tijdens de estafettedag Groene Gezonde Bedrijventerreinen op 20 juni bespraken de partners met de Zuid-Hollandse gemeenten, groenbeheerders en bedrijven de te nemen hordes om samen deze werklandschappen van de toekomst te realiseren.

Groeiend bewustzijn voordelen groene gezonde bedrijventerreinen

In het hele land wordt er bij verschillende provincies een estaffettedag Groene gezonde bedrijventerreinen georganiseerd. De provincie Zuid-Holland nam het stokje over van Provincie Overijssel en geeft het stokje door aan Lage Weide in Utrecht. Tijdens de dag bleek dat de toenemende bewustwording van de voordelen van groene gezonde bedrijventerreinen, groeit. Werknemers die bijvoorbeeld uitzicht hebben op groen zijn 15% productiever en er is 23% minder ziekteverzuim.

De interesse van bedrijven en lokale overheden is groot om de ervaren hordes uit het verleden te overwinnen. Een van deze hordes is het idee dat vergroening meer geld kost. En dat meer biodiversiteit op een terrein meer lasten veroorzaakt, zoals bijvoorbeeld plagen.

Werklandschappen van de toekomst

De aanwezigen tijdens de dag zien dan ook volop kansen samen te werken aan innovatieve oplossingen voor bedrijventerreinen die zowel economisch bloeiend zijn en een positieve impact hebben op mens, natuur en milieu. Op deze manier zijn de terreinen in de toekomst ook aantrekkelijk voor een nieuwe generatie werknemers.

Ter illustratie, enkele quotes van de dag

Boyd Bartels, projectleider ondernemerscollectieven: “Bedrijven moeten bereid zijn tijd en geld te investeren in hun eigen werkomgeving. Alleen met een gestructureerde samenwerking kom je verder en word je een serieuze gesprekspartner voor de overheid. Dit leidt vaak tot hogere budgetten om samen opgaven aan te pakken.”

Ron Kervezee, programmaleider gemeente Alphen a/den Rijn: “Meer groen op bedrijventerreinen vraagt om een lange termijn aanpak voor het onderhoud. Om de continuïteit te waarborgen kan het interessant zijn om als gemeente de budgetten voor het groenonderhoud over te hevelen naar de georganiseerde bedrijventerreinen. Wel onder de voorwaarde dat de bedrijven daar extra geld voor onderhoud aan toevoegen.”

Rolf Balvert, GKB groep: “Wij geloven dat het kan: meer groen op bedrijventerreinen, zonder dat het veel meer kost. De groenprofessionals werken al lange tijd samen, bijvoorbeeld binnen NL Greenlabel of de VHG, in het opbouwen van de kennis over het juiste groen dat bijdraagt aan de biodiversiteit of de vermindering van hittestress of wateroverlast. De kennis is er. Nu moeten we het gaan doen.”

Krachtig aan de slag

Gedeputeerde Meindert Stolk benadrukte dat de provincie Zuid-Holland in de nieuwe coalitie een duidelijke rol voor zichzelf ziet in de inrichting van gezonde leef- en werkomgevingen. Hij riep alle aanwezigen op samen krachtig aan de slag te gaan met de werklandschappen van de toekomst. Want werknemers zijn gezonder, productiever én gelukkiger in groene omgevingen.

Ook geïnteresseerd in samenwerken aan groene, gezonde bedrijventerreinen?
Bekijk voor tips deze website.
 

De volgende estafettestop van de Groene Gezonde Bedrijventerreinen Estafette is op maandag 18 september op Lage Weide in Utrecht.
 

Lees verder
card image

Nieuws

Mercuriuskwartier De Haag: extra ruimte voor bedrijven

Nieuws

12-04-2023

Mercuriuskwartier De Haag: extra ruimte voor bedrijven

In het Mercuriuskwartier – de nieuwe naam voor de voormalige Begraafplaats- en Spoorboogzone - is de ambitie om de komende tien jaar ruim 65.000 m2 bedrijfsruimte toe te voegen voor maakindustrie en stadsverzorgende mkb-bedrijven, zoals reparatie, aannemers en (stads)logistiek. Dit type bedrijven zit ook nu al in dit stuk van de Binckhorst. Het gebied wordt ook stevig opgeknapt, met focus op meer groen.

Met deze ambitie zet de gemeente in op het behouden en versterken van bedrijvigheid op de Binckhorst. Daarnaast geeft de visie duidelijkheid aan de verschillende partijen in het gebied. Omdat veel grond in het gebied niet in eigendom is van de gemeente, is voor het toevoegen van bedrijfsruimte samenwerking met partijen belangrijk.

Goede locatie voor bedrijven

De centrale locatie, goed gepositioneerd tussen het centrum en de snelweg, maakt het Mercuriuskwartier een aantrekkelijke vestigingslocatie voor bedrijven. Daarnaast liggen er plannen voor een hoogwaardige OV-lijn door de Binckhorst richting Voorburg en Rijswijk.

Wethouder Robert van Asten (Stedelijke Ontwikkeling): “Onze stad groeit. Mensen moeten in onze stad niet alleen kunnen wonen, maar ook werken. De Binckhorst is een plek waar van oudsher gewerkt wordt om Den Haag en de regio draaiende te houden. In het Mercuriuskwartier gaan we dat behouden en zelfs uitbreiden. Hier worden producten gemaakt die Hagenaars nodig hebben en werken ondernemers die aan Den Haag bouwen.”

Verschillende deelgebieden

Het Mercuriuskwartier bestaat uit verschillende gebieden met hun eigen kwaliteiten, kansen en uitdagingen. Er zijn ruimtelijke regels opgesteld met onder andere aandacht voor bouwhoogtes en invulling van de plinten. Er is niet één strategie waarmee het gehele Mercuriuskwartier tot ontwikkeling gaat komen. Zo is het noordelijke deel aan de Kop Binckhorstlaan-Supernovaweg geschikt om grote bedrijven te vestigen. Hier wordt ook nu al gewerkt en komt bijvoorbeeld een nieuw HTM-kantoor, met extra ruimte voor bedrijven. In het centrale deel van het gebied is ruimte voor industriehallen en kleinere mkb-bedrijven. Hier wordt momenteel het project Pegasus gebouwd. In het zuiden van het gebied ligt de ‘groene long’, gekenmerkt door onder andere de begraafplaats St. Barbara. In het gebied rond de Noorder- en Zuiderkroonstraat bevinden zich voornamelijk grote kantoren. De ontwikkelingen in elk van deze deelgebieden hebben een eigen aanpak.

Verschillende deelgebieden in het Mercuriuskwartier

Industriële wijk met wonen, werken en ontspannen

De Binckhorst heeft ongeveer 600 woningen en 1000 bedrijven. In de eerste fase worden in de Binckhorst 5.000 woningen gebouwd. Daarna wordt in het Mercuriuskwartier geen verdere woningbouw toegestaan, waarmee de focus in het gebied nog meer komt te liggen op werken.

Wethouder Saskia Bruines (economie): “Als meest verdichte stad van Nederland is het een grote uitdaging om de balans te behouden tussen ruimte voor werken en wonen. Bedrijventerreinen en bedrijfsruimte zijn goed voor ongeveer 15% van de banen in Den Haag. Om te kunnen innoveren en uitbreiden moet er voldoende ruimte gecreëerd worden voor bedrijven die zich hier willen vestigen of doorgroeien naar een groter pand. Dit is belangrijk voor de economische groei en het vestigingsklimaat van de stad. De Binckhorst bewijst dat het ook écht kan, met behoud van het bestaande industriële karakter ligt er nu de ambitie om extra bedrijfsruimte toe te voegen.”

De ontwikkelstrategie - opgesteld in samenwerking met ondernemers, huurders, pand- en grondeigenaren en verschillende belangenverenigingen - zal in de zomer besproken worden in de gemeenteraad. Na de vaststelling kan de volgende stap gezet worden met het uitwerken van de projecten samen met de betrokken partijen in het gebied.

Lees verder